W naszym pierwszym wykładzie rozważaliśmy, jaka była przyczyna napisania tego listu. Czy miał on przekonać żydowskich chrześcijan, by nie przeszli do rosnących w liczbę zelotów, dążących do powstania przeciw Rzymowi. Uciemiężenie z ręki pogan w ich własnej ziemi było głęboką zniewagą dla religijnych ludzi, takich jak uczeni w Piśmie i faryzeusze. Prawo Mojżeszowe w połączeniu z tradycją jednoczyło ich. Lecz Żydzi chrześcijanie byli postrzegani jako heretycy, zdrajcy sprawy narodowej. Jak pokazują Dzieje Apostolskie, kiedy Paweł został nawrócony na drodze do Damaszku i zaczął głosić Jezusa Chrystusa, stał się wrogiem żydowskiej ortodoksji. Zadali sobie wiele trudu, aby się go pozbyć.
Faryzeusze sadzą wówczas, że należy wzmacniać powstanie Machabeuszy, skierowane przeciw reżimowi Seleucydów w Syrii. Odniosło ono sukces. Ośrodkiem dla obecnych rewolucjonistów była oczywiście Jerozolima. Wydaje się prawdopodobne, że List do Hebrajczyków był adresowany do żydowskiego pochodzenia chrześcijan w Jerozolimie. Znajdowali się oni zapewne pod ogromną presją, by opuścić Prawdę i powrócić do judaizmu. Widzieliśmy, że nauczano prostych, szeregowych chrześcijan:
Hbr 13.17: Bądźcie posłuszni waszym przełożonym i bądźcie im ulegli, ponieważ oni czuwają nad duszami waszymi i muszą zdać sprawę z tego. Niech to czynią z radością, a nie ze smutkiem, bo to nie byłoby dla was korzystne.
List został oczywiście napisany przed zburzeniem świątyni w Jerozolimie. Odniesienia w Hbr 10.2 do wciąż składanych ofiar byłyby anachronizmem po 70 r.
Jakikolwiek był powód napisania tego listu i kimkolwiek jest jego autor, jego wartość dla chrześcijan wszystkich czasów jest ogromna i jest on natchnionym Słowem Boga, który ma moc uczynienia nas mądrzejszymi dla naszego zbawienia.
Zawstydził nas również stopień znajomości Pism ówczesnych Żydów, jakiej oczekuje się od ich czytelnika. Odpowiednie wersety były przytaczane bez wspominania, skąd pochodzą, ani też nie wyjaśniano ich kontekstu. W jaki sposób osiągnęli oni taki poziom wiedzy, mając tak utrudniony dostęp do Starego Testamentu?
Przekonaliśmy się, że list ten nie posiada zwyczajowych formuł zwrotu do adresata, lecz od razu zaskakuje tymi wzniosłymi słowami: Wielokrotnie i na różne sposoby przemawiał niegdyś Bóg do ojców przez proroków, a w tych ostatecznych dniach przemówił do nas przez Syna… We wstępie udowadnia się następnie, że Jezus przewyższa obecnie aniołów. Potem w liście dowodzi się, że ewangelia zbawienia przez Jezusa pod każdym względem przewyższa Prawo Mojżeszowe. Prawo to nie mogło przynieść nikomu zbawienia i potępiło nawet Jezusa, który był bez grzechu. Prawo to zostało dane za pośrednictwem aniołów.
Pierwsze dwa dowody, które sprawdzaliśmy w 1. części opracowania, były nam znane. Był to werset z Psalmu 2 i odniesienie do obietnic danych Dawidowi. Ale następny dowód, jak powiedzieliśmy, wydaje się raczej niejasny:
Hbr 1.6:
Skoro zaś znowu wprowadzi Pierworodnego na świat, powie: NIECH MU ODDAJĄ POKŁON WSZYSCY ANIOŁOWIE BOŻY!
Skąd pochodzi ten werset? Komentarz w Biblii odsyła nas do Pwt 32.43: Narody, wołajcie z radością na cześć Jego ludu! Bo Jahwe pomści krew tych, co Mu służą, dokona pomsty na swoich wrogach i oczyści z winy ziemię swego ludu. Ale nawet nie wspomina się tu o aniołach!
A jednak wiele tłumaczeń twierdzi, że cytat w Liście do Hebrajczyków pochodzi z Septuaginty i potwierdzają go zwoje znad Morza Martwego. Zatem może jesteśmy usprawiedliwieni tym razem z niewiedzy na temat pochodzenia tego wersetu!
Ale przyjrzyjmy się tym słowom uważnie: Skoro zaś znowu wprowadzi Pierworodnego na świat. Najwyraźniej nie mówi się tu o narodzinach Jezusa w Betlejem. Moglibyśmy wyciągnąć pochopny wniosek, że mówi ten werset o oddawaniu chwały przez aniołów w obecności pasterzy. Jednakże wychwalają oni Boga, a nie Jezusa, a podkreślone przez nas słowo wskazuje na powtórne przyjście Jezusa na świat. Oczywiście, jest to wydarzenie, o które ciągle się modlimy.
Ale spójrzmy na kontekst dowodu w Pwt 32. Odkryjemy, że słowa te pojawiają się na samym końcu Pieśni Mojżesza. Pieśń ta była prawie że ostatnią nauką przekazaną przez Mojżesza Izraelowi. Mojżesz miał umrzeć nieco później tego samego dnia, a Izrael znajdował się na granicy ziemi obiecanej. Ostatnie słowa Mojżesza są niezwykle ważne:
Pwt 32.46-47:
rzekł do nich: Weźcie sobie do serca te wszystkie słowa, które ja wam dzisiaj ogłaszam, nakażcie waszym dzieciom pilnie strzec wszystkich słów tego Prawa. Nie jest ono bowiem dla was rzeczą błahą, bo jest waszym życiem i dzięki niemu długo żyć będziecie na ziemi, do której idziecie przez Jordan, aby ją posiąść.
O czym zatem mówi Pieśń Mojżesza?
Ma ona charakter proroctwa, ale również jest zapisem wydarzeń historycznych. Bardzo często ma to miejsce w przypadku Pisma, że mówi ono o sprawach, które mają się dopiero wydarzyć, jakby już się zdarzyły. Lecz Bóg, który widzi wszystkie sprawy w powiązaniu z ich celem, dostrzega ich koniec od samego początku. Pieśń zwraca się do Izraela jako do niebios i ziemi, na której Jego słowo przyrównane jest do deszczu i rosy, które przyczyniają się do wydania owoców ziemi. Lecz zamiast tego, Izrael się zdemoralizował. Pan, ich Skała, uczynił ich Swym narodem wybranym, Swoją własnością, źrenicą Swego oka. Troszczył się o nich, otoczył opieką, pouczał, a w zamian Izrael Nim wzgardził i zwrócił się do bożków przez siebie uczynionych. Pan widział to i ich odrzucił. Rzekł: skryję przed nim swe oblicze.
Powiedział, że usunie nawet pamięć o nich wśród ludzi, lecz nie uczynił tego, by ich wrogowie nie przypisali sobie tego jako swej zasługi i nie powiedzieli: Nasza ręka przemożna, a nie Pan uczynił to wszystko. Izrael jest narodem pozbawionym zdolności zrozumienia. A pomimo to Pan sądzić będzie lud swój, a nad sługami swymi zlituje się.
Zatem Pieśń kończy się następująco:
Pwt 32.43:
Narody, wołajcie z radością na cześć Jego ludu! Bo Jahwe pomści krew tych, co Mu służą, dokona pomsty na swoich wrogach i oczyści z winy ziemię swego ludu.
Ale widzimy, że aby rozumieć ten cytat jako odniesienie do Jezusa Chrystusa, musimy dobrze znać całe Pismo. Jezusa nie rozpoznajemy na początku w tym dowodzie. Ale kim jest ten, którego Jahwe wskrzesi, by pomścił krew Swoich sług i oczyścił z winy Swą ziemię i Swój lud? W najogólniejszym sensie największym wrogiem człowieka jest grzech i śmierć. Ewangelia zbawienia zaczyna się w Księdze Rodzaju 3.15, a kończy się na pokonaniu ostatniego wroga, śmierci. Wszystko to zostało osiągnięte poprzez Syna.
Jednak przypuśćmy, że mielibyśmy tylko pięć ksiąg Mojżeszowych do zdobycia wiedzy, co wiedzielibyśmy wówczas? Nasienie kobiety, które zmiażdży głowę węża; nasienie Abrama, przez które wszystkie rodziny na ziemi będą błogosławione i które zdobędzie warownie swych nieprzyjaciół; berło, które nie zostanie odjęte Judzie; pasterz i skała Izraela z błogosławieństwa danego Józefowi; czwarte proroctwo Balaama: gwiazda wschodząca z Dawida, która zmiażdży skronie Moabu i zniszczy synów Seta, a władca wywodzić się będzie z Jakuba; następnie mamy proroka takiego jak Mojżesz w Pwt 18: Włożę moje słowa w jego usta i będzie mówił do nich wszystko, co mu rozkażę. Jeśli więc kto nie usłucha moich słów, które on mówić będzie w moim imieniu, to Ja będę tego dochodził na nim.
Hebrajczycy w Jerozolimie, czytając dowód: Narody, wołajcie z radością na cześć Jego ludu!, wiedzieli o tym wszystkim i wiele więcej, ponieważ znali kontekst tych słów! Rzeczywiście, Pieśń Mojżesza jest kopalnią wiedzy i cytatów, używanych w Starym i Nowym Testamencie.
Myśląc o trudnościach, mamy na uwadze kłopoty ze zrozumieniem niektórych tekstów ze ST, przytaczanych jako dowody w listach; musimy pamiętać, że sprawy te były ukryte aż do czasu, kiedy Bóg zdecydował o ich ujawnieniu. Jak napisał Paweł w 1 Kor 2.7: … głosimy tajemnicę mądrości Bożej, mądrość ukrytą, tę, którą Bóg przed wiekami przeznaczył ku chwale naszej. Dodaje on, że gdyby przywódcy w tamtym czasie to rozumieli, to nie ukrzyżowaliby Pana chwały! Dalej Paweł mówi: Nam zaś objawił to Bóg przez Ducha. To właśnie przyrzekł Jezus apostołom, kiedy powiedział, że Duch św. pouczy ich o wszystkim.
Tak więc dla nas jest wielkim błogosławieństwem możliwość studiowania ST, który uczy nas o sprawach, co do których w przeciwnym razie błądzilibyśmy w ciemnościach. Jest także prawdą, że bez ST nie istniałyby podstawy dla nauki zawartej w NT.
Następne dowody, przytoczone dla pokazania statusu Jezusa, przewyższającego aniołów, są relatywnie łatwe do zrozumienia.
Hbr 1.7-9:
O aniołach wprawdzie mówi: ANIOŁÓW SWYCH CZYNI ON WICHRAMI, A SŁUGI SWOJE PŁOMIENIAMI OGNIA. lecz do Syna: TRON TWÓJ, O BOŻE, NA WIEKI WIEKÓW, BERŁEM SPRAWIEDLIWYM BERŁO KRÓLESTWA TWEGO. UMIŁOWAŁEŚ SPRAWIEDLIWOŚĆ, A ZNIENAWIDZIŁEŚ NIEPRAWOŚĆ: DLATEGO NAMAŚCIŁ CIĘ, O BOŻE, BÓG TWÓJ OLEJKIEM WESELA JAK ŻADNEGO Z TOWARZYSZY TWOICH.
Porównajmy dwa psalmy.
Ps 104.4; zaczyna się on słowami: Błogosław, duszo moja, Pana!
dalej w. 4: Jako swych posłów używasz wichry, jako sługi – ogień i płomienie.
To stanowi kontrast z Ps 45.7-8: Tron Twój, o Boże, trwa wiecznie, berło Twego królestwa – berło sprawiedliwe. Miłujesz sprawiedliwość, wstrętna ci nieprawość, dlatego Bóg, twój Bóg, namaścił ciebie olejkiem radości hojniej niż równych ci losem.
Służebna rola aniołów kontrastuje z królewskim statusem Jezusa.
Hebrajskiego pochodzenia chrześcijanie wiedzieli, że Bóg wskrzesił Jezusa do chwały i nieśmiertelności i że wstąpił on do nieba i zasiadł po prawicy Ojca. Możliwe, że już słyszeli o Objawieniu Jezusa Chrystusa, które dał Mu Bóg, aby ukazać swym sługom. Opisano tu jego pozycję w wieloraki sposób. W Obj 1.5, 17 czytamy: i od Jezusa Chrystusa, Świadka Wiernego, Pierworodnego umarłych i Władcy królów ziemi. … Panem jest panów i Królem królów – i tym podobne stwierdzenia.
Warto zauważyć użycie typu Dawida jako tego, który został wyniesiony ponad swych braci, namaszczony szczególnie. Nie sądzono, by Dawid był wart powołania go ze wzgórz izraelskich, by spotkał wielkiego sędziego i proroka, Samuela. A jednak to tylko Dawid został namaszczony spośród swych braci, by był pasterzem Bożego stada!
Władze żydowskie nigdy nie uznały Jezusa jako namaszczonego przez Boga, jako Mesjasza. Jednak to ten wzgardzony został wyniesiony i zasiadł na tronie swego Ojca wraz z Nim. Ta sama prawda odnosi się do nas, o ile zwyciężymy; Obj 3.21: Zwycięzcy dam zasiąść ze Mną na moim tronie, jak i Ja zwyciężyłem i zasiadłem z mym Ojcem na Jego tronie. Który spośród naszych niewierzących sąsiadów dałby temu wiarę?
Powód, dla którego Jezus został namszczony jako jedyny spośród swoich współbraci, jest oczywisty. Kochał on sprawiedliwość i nienawidził nieprawości. Ponieważ wykazał się w tej kwestii doskonałością, Bóg wskrzesił go do nieśmiertelności. Bez tej doskonałości, bezgrzesznego życia całkowicie poświęconego wypełnianiu woli Ojca, nie mielibyśmy nadziei na zbawienie. Wyłącznie dzięki wierze, że Jezus umarł za nasze grzechy i że Bóg wskrzesił go, możemy zostać usprawiedliwieni! Bóg uczynił go dla nas mądrością od Boga i
sprawiedliwością, i uświęceniem, i odkupieniem. Nic więc dziwnego, że dlatego namaścił Cię, Boże, Bóg Twój olejkiem radości bardziej niż Twych towarzyszy.
Znaczenie następnego dowodu jest trudne do zrozumienia i dla jego objaśnienia musimy sięgnąć do ST.
Hbr 1.10-12:
Oraz: TYŚ, PANIE, NA POCZĄTKU OSADZIŁ ZIEMIĘ, DZIEŁEM TEŻ RĄK TWOICH SĄ NIEBIOSA. ONE PRZEMINĄ, ALE TY ZOSTANIESZ I WSZYSTKO JAK SZATA SIĘ ZESTARZEJE, I JAK PŁASZCZ JE ZWINIESZ, JAK ODZIENIE, I ODMIENIĄ SIĘ. TY ZAŚ JESTEŚ TEN SAM, A TWOJE LATA SIĘ NIE SKOŃCZĄ.
Oczywiście, w kontekście całego listu widzimy, że to Prawo Mojżeszowe, które stało się zbędne, musiało zostać zastąpione czymś o wiele je przewyższającym. Ale jeśli czytalibyśmy ten list po raz pierwszy i doszlibyśmy do dowodu prezentowanego w rozdziale 1., to co byśmy o tym pomyśleli? O jakim początku się tu mówi? O jakiej ziemi i jakich niebiosach, które się zestarzeją i znikną, zostaną zwinięte jak stare odzienie?
Dla kontrastu „ty” pozostaniesz bez zmiany, nie zestarzejesz się ani nie zużyjesz. O kim się tu mówi?
Musimy przejść do źródła tego dowodu, którym jest Ps 102.26-28. Nie sadzę, że istnieją jakiekolwiek wątpliwości, że Psalm 102 mówi o Jezusie. Opisuje on jego myśli w czasie próby; nienawiść oprawców; samotność; fizyczny ból; Jezus znajduje się w takim stresie, że nawet zapomina o posiłku i czytamy w ewangelii o zmartwieniu jego rodziny z tego powodu.
Ps 102.11:
Gniew mnie Twój przygniata i niezadowolenie, bo wyniosłeś mnie wysoko i powaliłeś na ziemię.
Jezus był człowiekiem, więc taka myśl musiała pojawić się w jego głowie. Iz 53 przedstawia nam, co przeszedł Jezus ze względu na nas: … przez Boga zbity i umęczony. … zraniony jest za występki nasze, … Pan jego dotknął karą za winę nas wszystkich.
W kolejnych wersetach psalmu czytamy lamentację nad krótkotrwałością życia Jezusa i dla porównania stwierdzenie: Ale Ty, Panie, trwasz na wieki.
Lecz następnie nastrój psalmu ulega zmianie i zawiera opis wielkich oczekiwań:
Ps 102. 14-16, 20-22, 24-26:
Ty powstaniesz, zmiłujesz się nad Syjonem, Bo czas zlitować się nad nim, gdyż nadeszła właściwa pora. Słudzy twoi bowiem kochają jego kamienie I żalą się nad jego ruiną. Narody bać się będą imienia Pana, A królowie ziemscy chwały twojej. Gdy Pan odbuduje Syjon, Ukaże się w chwale swojej.
Gdyż wejrzał ze swojej świętej wysokości. Pan spojrzał z nieba na ziemię, Aby wysłuchać jęku więźniów I uwolnić skazanych na śmierć, By głoszono na Syjonie imię Pańskie I chwałę jego w Jeruzalemie.
Jezus głosił, lecz któż wierzył jego słowom?
Następnie psalm powraca do opisu cierpień Jezusa:
Wyczerpał w drodze siłę moją, ukrócił dni moje. Rzekłem: Boże mój, nie zabieraj mnie w połowie dni moich, Wszak lata twoje trwają z pokolenia w pokolenie.
Potem przedstawia się przyczynę, dla której cierpi Jezus – by wybawić wiernych od grzechu i śmierci, a czyniąc to, usuwał Prawo z jego wieloma nakazami, które nigdy nie mogły przynieść usprawiedliwienia i służyły jedynie, by pokazać Izraelowi, jak bardzo tkwią w grzechu.
I oto nasz dowód, cytowany w Hbr 1.
Ps 102.26: Przed wiekami dałeś ziemi podwaliny, niebiosa są dziełem rąk Twoich.
Istnieje wiele ustępów w Biblii, które określają Izraela metaforycznie jako niebo i ziemię, słońce, księżyc i gwiazdy. Niektóre z nich pojawią się później w naszych rozważaniach. Zatem kiedy Pan założył podwaliny Izraela? Na górze Synaj, oczywiście, kiedy przerażeni ludzie stali u podnóża góry i słyszeli odgłosy trąb i głos Boga; kiedy ziemia drżała, a góra stała w ogniu. Bóg powiedział, że będą Jego narodem wybranym spośród wszystkich innych ludów i zawarł z nimi przymierze. Lecz tamto przymierze nie miało mocy zbawienia ich od śmierci. Mogło jedynie przedłużyć ich życie i dać im wspaniałe błogosławieństwa, jeśli byliby wierni!
Tak więc we właściwym czasie Bóg usunął to przymierze i wprowadził nowe.
Ps 102.27-28:
One zginą, Ty zaś zostaniesz, i wszystkie jak szata się zużyją; Jak szata, która się zmienia, one się zmienią. Ale ty pozostaniesz ten sam i nie skończą się lata twoje.
Ale to nie jest koniec tego psalmu. Tak jak i Pan jest wieczny i nie ma końca liczba Jego lat:
Ps 102.29:
Synowie sług twoich będą mieszkać bezpiecznie i potomstwo ich będzie utwierdzone przed tobą.
To nieśmiertelność przyrzeczona sługom Boga i ich dzieciom dzięki odpuszczeniu grzechów możliwym w nowym przymierzu i nieśmiertelność dzięki wskrzeszeniu Jezusa. Rz 4.25: który został wydany za grzechy nasze i wzbudzony z martwych dla usprawiedliwienia naszego.
A teraz kilka słów na temat metafory nieba i ziemi.
Nasienie Abrama jest porównane do gwiazd ze względu na ich niezliczoność; sen Józefa o słońcu, księżycu i gwiazdach składających mu pokłon, Jakub zrozumiał jako mówiący o nim i jego rodzinie; Pwt 10.22: W siedemdziesiąt osób zstąpili do Egiptu twoi ojcowie, a teraz Pan, twój Bóg, uczynił cię licznym jak gwiazdy na niebie.
Pwt 28.62: pozostanie tylko nieliczna garstka z was, którzy byliście liczni jak gwiazdy na niebie, dlatego że nie słuchałeś głosu Pana, Boga twego.
A Pieśń Mojżesza zaczyna się później od następujących słów Mojżesza skierowanych do zgromadzenia Izraela: Nakłońcie uszy, niebiosa, a ja mówić będę, I niech słucha ziemia słów ust moich! Niech kropi jak deszcz nauka moja, niech ścieka jak rosa mowa moja.
Metafora o deszczu i o rosie została użyta w Iz 55: tak jest z moim słowem, które wychodzi z moich ust…Tekst Izajasza zaczyna się jak Pieśń Mojżesza: Niebiosa, słuchajcie, ziemio, nadstaw uszu, bo Pan przemawia… i następnie opisuje grzeszny naród Izraela.
Jeremiasz używa tej samej metafory:
Jr 2.11-12: Czy jakiś naród zmienił swoich bogów? A ci przecież nie są wcale bogami! Mój zaś naród zamienił swoją Chwałę na to, co nie może pomóc. Niebo, niechaj cię na to ogarnie osłupienie, groza i wielkie drżenie! – wyrocznia Pana.
oraz Mt 24.29: Zaraz też po ucisku owych dni słońce się zaćmi i księżyc nie da swego blasku; gwiazdy zaczną padać z nieba i moce niebios zostaną wstrząśnięte.
To tylko kilka przykładów z wielu, które mogły być znane hebrajskiemu odbiorcy listu. Pod tym względem, znajomości Pism, ich przykład jest dla nas godny naśladowania, ale co innego wiedzieć, a co innego czynić zgodnie z tą wiedzą.
Hbr 12.25:
Strzeżcie się, abyście nie stawiali oporu Temu, który do was przemawia. Jeśli bowiem tamci nie uniknęli kary, ponieważ odwrócili się od Tego, który na ziemi mówił, o ileż bardziej my, jeśli odwrócimy się od Tego, który z nieba przemawia.
