Archeologia jest zdobywaniem wiedzy o starożytnych ludach i miejscach poprzez wykopaliska prowadzone na terenach minionych cywilizacji i odkrywanie przedmiotów oraz pism. Dostarcza ona bogatej wiedzy, potwierdzającej zapisy w Biblii na temat ludzi i zdarzeń, opartej na archeologicznych dowodach pochodzących ze źródeł pozabiblijnych.
Wiedza ta może służyć dostarczeniu niezbitych dowodów na poparcie naszej pewności co do wiarygodności Biblii. W niniejszej serii artykułów przyjrzymy się kilku odkryciom archeologicznym w tym właśnie celu.
Zigguraty w Mezopotamii
Wielkie schodkowane wieże świątynne zwane zigguratami były charakterystycznymi budowlami w miastach Mezopotamii. Słowo Mezopotamia znaczy „pomiędzy rzekami” i odnosi się do terenu pomiędzy dwiema rzekami, Eufratem i Tygrysem, znajdującymi się obecnie prawie w całości na obszarze Iraku. Zigguraty były przeznaczone do oddawania czci Słońcu, Księżycowi i gwiazdom. Jest ich wszystkich 32, w tym 28 z nich znajduje się w Iraku. Jednym z najlepiej zachowanych jest wielki ziggurat w Ur poświecony bogowi Księżyca Sinowi/Nannie, odrestaurowany i powiększony przez Nabonida, króla Babilonu panującego w 6. wieku p.n.e. (należy pamiętać, że już wówczas była to budowla starożytna!). Został on odkryty przez znanego archeologa, sir Leonarda Wooley’a (1880-1960), na początku lat dwudziestych XX wieku w wyniku prac wykopaliskowych prowadzonych z ramienia British Museum i University Museum w Filadelfii.
Wielki ziggurat w Ur
Wykopaliska na innych terenach pokazują, że często o wiele starsze i mniejsze budowle świątynne były powiększane i następnie budowane jako bardziej skomplikowane struktury architektoniczne. Interesujące, że zaprawa murarska łącząca cegły zigguratu to asfalt, co jest zgodne ze szczegółami technicznymi opisu zawartego w pierwszej biblijnej księdze:… Chodźcie, wyrabiajmy cegłę i wypalmy ją w ogniu. A gdy już mieli cegłę zamiast kamieni i smołę zamiast zaprawy murarskiej (Rdz 11.3).
Malowidło naścienne w Dolinie Królów w Egipcie ukazujące proces wyrobu cegieł w starożytności
Identyfikacja wieży Babel
W Księdze Rodzaju mamy zapis mówiący o mieście założonym około 2 500 roku p.n.e. i wieży, której budowa została rozpoczęta, ale niedokończona, ponieważ ni z tego ni z owego budowniczy nie byli w stanie zrozumieć nawzajem swego języka! (zob. Rdz 11.1-9) W wyjaśnieniu w Rdz 11.9 odnośnie pomieszania języków wykorzystuje się grę słów, ponieważ hebrajskie słowo „babel” znaczy „zamieszanie”, podczas gdy akadyjska nazwa „bab-ili” znaczy „brama boga”. (Hebrajskie znaczenie przeszło do języka angielskiego w słowie „babble” znaczącym „bełkot, paplanina; mówienie językami”) Zdumiewa fakt, że miasto, które nazwano Babel i jego wieżę można zidentyfikować obecnie jako znajdujące się we współczesnym Iraku ruiny miasta Babilonu i teren jego starożytnego zigguratu.
W Księdze Rodzaju 11.2 identyfikuje się miejsce, na którym była pierwotnie budowana wieża Babel, jako równinę w kraju Szinear. Wiemy z innych biblijnych ustępów (Iz 11.11 oraz Zach 5.11), że odnosi się to do Babilonii – w Septuagincie, greckim tłumaczeniu Starego Testamentu, nazwa Szinear jest tłumaczona jako „Babulonous”. Babilonia obejmowała Sumer na południu oraz Akad na północy, w tym miasto Babilon leżące w Akadzie. Wyraz „wieża” znaczy dosłownie „duże miejsce”, a miasto nazwało się „Babel”. Te poszlaki zatem wiążą wieżę Babel z tym, co było kiedyś wielkim zigguratem w Babilonie. W jednej z publikacji British Museum stwierdza się:
„Nie ma zatem powodu, by nie łączyć migdal (hebrajski wyraz oznaczający wieżę) Babel z zigguratem w Babilonie, w dużej mierze reprezentowanym obecnie przez wodę i wypełnioną trzciną dziurę w ziemi; wypalane cegły, z których była ona zbudowana, zostały zabrane i użyte gdzie indziej”.
Widok Babilonu z lotu ptaka, pokazujący ogromną kwadratową dziurę, która – jak się uważa obecnie – jest pierwotnym terenem, na którym stała wieża Babel
Wieża odbudowana przez Nabuchodonozora i jego ojca
W 7. wieku p.n.e. starożytna świątynia w Babilonie była już reliktem i ruiną, kiedy to ojciec Nabuchodonozora Nabopolassar rozpoczął jej odbudowę, którą kontynuował jego syn. Świątynia ta nazywała się E-temenanki, co znaczy w języku sumeryjskim „Dom fundamentu/podstawy nieba i ziemi” i była poświęcona bogowi Mardukowi. Nabuchodonozor zapisał, że wieża znajdująca się pierwotnie w tym miejscu została zbudowana na długo przed nim:
„Mówimy dla innego, to jest, tego gmachu, dom siedmiu świateł ziemi, najstarszy pomnik Borsippa. Dawny król zbudował ją, (liczą 42 wieki) lecz nie dokończył jej głowy. Od odległego czasu ludzie porzucili ją bez ładu [=porządku] wyrażając swoje słowa.
Od tamtego czasu trzęsienie ziemi i inne czynniki rozproszyły wysuszoną na słońcu glinę.
Cegły pokrycia popękały a ziemia z wnętrza rozproszyła się na stosy.” http://potop-exodus.w.interia.pl/babel/ludowe.html
Rysunek świątyni E-temenanki ukazujący starożytną wieżę babilońską odbudowaną przez Nabuchodonozora
Grecki historyk Herodot nazywa ją Świątynią Zeusa-Belusa, pisząc o jej ogromnych wymiarach i wysokości sięgającej 91 m. W czasach Imperium Greckiego w 3. wieku p.n.e. była ona znów w bardzo złym stanie i została rozebrana przez Aleksandra Wielkiego z zamiarem zbudowania jej w innym miejscu. Jednakże jego przedwczesna śmierć pokrzyżowała te plany i projektu zaniechano.
Babilon nigdy nie został odbudowany ani zasiedlony
Pomimo częściowej odbudowy murów w okresie panowania Saddama Husseina i czasowego używania tego terenu jako bazy militarnej przez armię amerykańską w czasie wojny w Iraku, większość ruin starożytnego Babilonu pozostaje opuszczona i służy jako świadectwo prawdy słów wypowiedzianych z natchnienia Boga przez proroka Jeremiasza:
A po upływie siedemdziesięciu lat ukarzę króla Babilonu i ten naród – wyrocznia Pana – ich grzechy i kraj babiloński; zamienię go na wieczne pustkowie (Jr 25.12).
Justin Giles
