Predestynacja bożego wybrańca – garncarz i glina

Norman Mitchell, Łańcut 2008 

Pięć dni po zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa Żydzi ze wszystkich zakątków Bliskiego Wschodu towarzyszyli swoim współbraciom w Jerozolimie w obchodach Święta Tygodni, corocznego świętowania i pamiętania wielkiej Paschy. Św. Łukasz, natchniony historyk, który zachował w pamięci i napisał o tych godnych uwagi wydarzeniach, mających miejsce w czasie po zmartwychwstaniu, zanotował, że przebywali wtedy w Jerozolimie pobożni Żydzi ze wszystkich narodów pod słońcem. Wymienia szesnaście krajów, z których przybyli owi Żydzi. Pośród nich byli przybysze z Rzymu, zarówno Żydzi, jak i prozelici. Prozelici w tym wypadku byli to nie-Żydzi nawróceni na wiarę żydowską, zazwyczaj nazywaną judaizmem.

Przekonani ewangelicznymi naukami św. Piotra w Jerozolimie i nawróciwszy się na chrześcijaństwo, owi Żydzi zostali pobudzeni przez Ducha Świętego, działającego przez św. Piotra, następującymi słowami: Bo dla was jest obietnica i dla dzieci waszych, i dla wszystkich, którzy są daleko, a których powoła Pan Bóg nasz. W oryginale greckie słowo „kaleo” znaczy „zawołać po imieniu” lub „nazwać kogoś lub coś”.

CYTAT Dz 15.12-18 nad którymi wzywane jest imię moje („kaleo”), to znaczy, ci, którzy zostali nazwani imieniem Boga – Jahwe. Żydzi z chęcią przyjęli słowo ewangelii, wielu zostało ochrzczonych w imię Jezusa (hebr. – Joszua), które znaczy „Jahwe jest zbawieniem”. Czytamy, że trzymali się stanowczo nauki apostołów i trwali we wspólnocie, i wszyscy wierzący pozostawali razem i mieli wszystkie rzeczy wspólne.

Po swoim powrocie do Rzymu uformowali zaczątek wspólnoty chrześcijańskiej lub kongregacji czy zgromadzenia. Chociaż założona przez Żydów chrześcijan, wspólnota nauczała ewangelii Rzymian nie-Żydów i wydaje się, że po krótkim czasie ci konwertyci nie-Żydzi zaczęli przewyższać liczebnie pierwotną wspólnotę żydowską. Powstały spory, szczególnie w kwestii pewnych praw Mojżeszowych, do których naruszenia Żydzi nie mogli się łatwo przemóc. Chrześcijanie nie-Żydzi nie mogli zrozumieć praktyk żydowskich, które wydawały się być nieistotnymi w treści nauczania ewangelii przez Jezusa i apostołów, ograniczenia te dotyczyły zwłaszcza jedzenia określonych pokarmów. W wyniku tego nastąpił spór i podział. Z tego powodu św. Paweł napisał do nich list, w którym przedstawił swą fundamentalną rozprawę, że zarówno Żydzi, jak i nie-Żydzi są potępieni z powodu grzechu.

Św. Paweł następnie podał szczegóły schematu zbawienia, w jaki sposób zarówno Żydzi, jak i nie-Żydzi są usprawiedliwieni poprzez dzieło Jezusa Chrystusa, przez wiarę, którą porównał z aktem Adama, przez którego przestępstwo przyszła na świat śmierć. Św. Paweł przypomniał rzymskiej kongregacji wiernych o żałosnej kondycji Izraela i jego tymczasowym odrzuceniu. Lecz następnie św. Paweł rozwija swe tezy, kładąc nacisk na fakt, że to odrzucenie nie było ostateczne i że przywrócenie do łaski Izraela będzie łączyło się z błogosławieństwem dla nie-Żydów.

W Liście do Hebrajczyków jest napisane, że bez wiary nie można podobać się Bogu. Przystępujący bowiem do Boga musi uwierzyć, że [Bóg] jest i że wynagradza tych, którzy Go szukają. (Hbr 11.6) I w tej samej wykładni wiary mamy ową wzniosłą definicję wiary, że to pewność tych dóbr, których się spodziewamy, dowodem tych rzeczywistości, których nie widzimy. To jest to, co wiedzie nas prosto do sedna wywodu św. Pawła w jego liście do Rzymian na temat ewangelii i umysłu Boga.

Zauważmy, że św. Jakub, przemawiając do Żydów w Jerozolimie po ich spotkaniu z Barnabą i Pawłem, przypomniał im, iż  to są [Jego] odwieczne wyroki.

CYTAT Rzymian 8.24-27 – Jest to ta moc, która podtrzymuje nadzieje wszystkich wierzących w prawdę ewangelii, która wstawia się (za nami) słowami, których zwykły śmiertelnik nie byłby w stanie znaleźć czy wyrazić, a tym wstawiającym się za nami jest nasz Najwyższy Kapłan, który rozumie i dzieli każdy ból, zgryzotę i łzy. Któż mógłby oddzielić Synów Boga od chwały Pana?

CYTAT Rzymian 8.28którzy Go miłują. A kim oni są? Są to ci, którzy przy pomocy Ducha uśmiercać będziecie popędy ciała… Albowiem wszyscy ci, których prowadzi Duch Boży, są synami Bożymi, to znaczy ci, którzy trzymają się słowa Bożego, Pisma Świętego, dzieła Ducha Świętego.

Dalej czytamy – którzy są powołani, to znaczy, nazwani Chrystusowymi, powołani, by być świętymi, zarówno Żydzi, jak i nie-Żydzi. Tutaj słowo „powołani” jest tłumaczeniem gr. słowa „kleteo”, co znaczy „zaprosić”, które różni się znaczeniowo od słowa „kaleo”, które znaczy „zawołać po imieniu”. Jezus uczył swych uczniów i innych, którzy go słuchali, że wielu jest powołanych („kleteo” – zaproszonych), lecz niewielu wybranych („eklectos” – wybrany). Św. Piotr użył tego samego słowa, pisząc że: Wy zaś jesteście wybranym plemieniem. To znaczy, że są oni wybrani, by być Bożymi, przyszłą manifestacją Jahwe.

Tak więc św. Paweł potwierdzał takie nauczanie o Jezusie Chrystusie, że Bóg powołuje czy też zaprasza ludzi, by odebrać chwałę i cześć, i moc, boś Ty stworzył wszystko, a dzięki Twej woli istniało i zostało stworzone.

 CYTAT Rzymian 8.29-30 Św. Paweł pisze z tą charakterystyczną dla niego krystaliczną przejrzystością – nie można powiedzieć tego jaśniej!

Poznanie (odwieczne), predestynacja, powołani, usprawiedliwieni, obdarzeni chwałą.

(1) Poznanie (odwieczne) – gr. = prognosis, co znaczy „wiedzieć najpierw lub z wyprzedzeniem”. W Biblii używa się tego słowa wyłącznie w odniesieniu do Wszechmocnego, kreatora i stwórcy kosmosu/wszechświata, twórcy i dawcy życia, zaplanowanego dalekowzrocznie. Św. Piotr używa tego samego słowa w swym pierwszym liście do Żydów chrześcijan, kiedy zwraca się do nich jako do tych, którzy wybrani (eklectos) zostali według tego, co przewidział (prognosis) Bóg Ojciec, … jesteście wybranym (eklectos) plemieniem, królewskim kapłaństwem, narodem świętym, ludem [Bogu] na własność przeznaczonym, abyście ogłaszali dzieła potęgi Tego, który was wezwał (kaleo = nazwany) z ciemności do przedziwnego swojego światła.

(2) Predestynacja – gr. = pro-orizo, co znaczy „wyróżnić z wyprzedzeniem”.

CYTAT Efezjan 1.4-6, 11 Jest to niezwykle interesujący tekst, gdzie pewne rozumienie nowotestamentowej greki pomaga w zrozumieniu listu św. Pawła. W Nim bowiem wybrał nas… gr. słowo „eklecto”. Czasownika tego św. Paweł używa w jego, gramatycznie rzecz ujmując, stronie medialnej (medium). W większości języków dobrze znamy czasowniki w ich stronie czynnej lub biernej, na przykład mówimy odpowiednio – uwolnił lub został uwolniony. Ale w greckim języku istnieje w gramatyce strona medialna, którą trudno jest tłumaczyć na język angielski. Strona medialna wyraża takie znaczenie, że czynność, o której się mówi, ma szczególną wartość czy znaczenie dla podmiotu, czyli dla osoby podejmującej czynność. Na przykład, mamy takie zdanie – „Odwiązuje osła”, lecz w języku greckim, jeśli jest to strona medialna, to znaczy, że ktoś odwiązuje osła, żeby był dla niego, na przykład, do podróży dla siebie samego. Jest to czynność podjęta dla siebie samego, ale nie na sobie. Św. Paweł, podobnie jak inni piszący w Nowym Testamencie, często używa strony medialnej, która oznacza wybieranie dla siebie samego – Bóg wybiera lub selekcjonuje wiernych w Chrystusie do zbawienia. Bóg wybiera dla siebie samego. Kiedy mężczyzna lub kobieta odpowiada na zaproszenie (kletos) Pana, on lub ona je przyjmują. Bóg wie z wyprzedzeniem, kto z ludzi przyjmie Jego zaproszenie, by stali się na wzór czy wymodelowani, by mieli tę samą formę czy wygląd, jak Jego Syn, którzy będą mieli wygląd na podobieństwo elohim, by upodobnili się do jego obrazu. Bóg wybiera dla siebie samego.

CYTAT Rzymian 8.29 – pierworodny, czyli aby ten, kto kocha Boga, mógł być najstarszym między wielu braćmi, gdyż, jeśli stał się on na wzór Chrystusa, będzie on jako pierworodny dla świata, ponieważ stał się na wzór Chrystusa, będzie pierworodnym wszystkich stworzeń, który jest obrazem niewidzialnego Boga, wiernym i prawdomównym świadkiem, początkiem Bożego stworzenia. Tak więc, jak Duch Święty wypełni ten wielki projekt?

(3) powołał  – CYTAT Rzymian 8.30 „(on) powołał”. Greckie słowo „kaleo” pojawia się 145 razy w Nowym Testamencie, jednak w tłumaczeniach angielskich jest tylko trzykrotnie tłumaczone jako „nazywanie” (nadawanie imienia). Lecz odwołania do słownika języka greckiego wystarczająco potwierdzają, że słowo „kaleo” zawiera znaczenie nazywania czy powoływania, wzywania po imieniu, posiadania imienia. Słowo to sugeruje zatem powołanie albo przeznaczenie i św. Paweł rozwija ten temat w swych listach do Koryntian, Galatów i Efezjan, w których pisze o wybranym plemieniu, narodzie świętym, ludzie nabytym, ludzie powołanym/nazwanym po imieniu z ciemności do Jego przedziwnego światła. (1 P 2.9)

(4) usprawiedliwił. Usprawiedliwić znaczy dosłownie „uczynić prawym”. W nowotestamentowym znaczeniu słowo to oznacza przejście od zmysłowego myślenia do myślenia duchowego, by umrzeć dla grzechu, żyjąc dla sprawiedliwości (1 P 2.24). Dokonuje się to w imię Chrystusa, jak napisał św. Paweł w liście do Koryntian – zostaliście usprawiedliwieni w imię Pana naszego Jezusa Chrystusa i przez Ducha Boga naszego. (1 Kor 6.11) Lecz jak może człowiek otwarcie wyrazić swą wolę bycia usprawiedliwionym?

CYTAT Rzymian 4.3-5 Jeśli człowiek ciężko pracuje, jego zapłata nie jest traktowana jako dar, lecz jako odpowiednie wynagrodzenie. Ale jeśli ktoś, bez związku ze swą pracą, ma ufność w tym, kto usprawiedliwia grzesznych, to wiara tego człowieka jest mu poczytana jako usprawiedliwienie, i to jest dar Boga.

CYTAT Rzymian 5.1-5 To wiara człowieka czyni go prawym przed Bogiem, a wiara jest całkowicie wolnym wyborem każdego człowieka. Ma on wiarę albo jej nie ma. Nie ma niczego pośrodku. Lecz sam Bóg może przewidzieć, który mężczyzna lub kobieta będą posiadali ten rodzaj wiary aż do samego końca. Św. Paweł napisał: widząc, że w przyszłości Bóg na podstawie wiary będzie dawał poganom usprawiedliwienie. Tak więc wiara, będąc usprawiedliwioną przez łaskę Chrystusa, umożliwia mężczyźnie lub kobiecie bycie w nadziei zostania dziedzicami życia wiecznego. Jezus osobiście wybrał usprawiedliwienie, jak przewidział Ojciec, przed powstaniem świata.  Jezus tam odniósł sukces, gdzie zawiódł Adam.

(5) obdarzył chwałą znaczy także „uhonorować”. Co jest tym honorem? Jezus dał odpowiedź – aby wszyscy stanowili jedno, jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie, aby i oni stanowili w Nas jedno,… chwałę, którą Mi dałeś, przekazałem im. (J 17.21-22) Jezus wybrał ich ze względu na ich wiarę. Kiedy nadszedł czas, powołał ich i uczynił sprawiedliwymi w jego oczach, by wzrastali w chwale jako jego dzieci.

Tak więc cała nauka o predestynacji opiera się na wcześniejszej wiedzy Boga o tych, którzy dobrowolnie korzystają z wiary w obietnice. Tylko Bóg wie. CYTAT Rzymian 8.28 powołani według [Jego] zamiaru. Człowiek ma wolny wybór w kwestii odpowiedzenia Bogu. Przyjdźcie do Mnie wszyscy, którzy utrudzeni jesteście –oto zaproszenie, gdyż spodobało się Ojcu waszemu dać wam królestwo. (Mt 11.28; Łk 12.32) Jezus rzekł: Starajcie się naprzód o królestwo /Boga/, a to wszystko będzie wam dodane.

Widzieliśmy w czasie naszej analizy użycie przez św. Pawła strony medialnej w języku greckim w znaczeniu, że Bóg wybiera czy selekcjonuje dla siebie wiernych w Chrystusie, by ich zbawić. Św. Paweł dotyka tej kwestii w Rzymian 9. Widząc, jak bóg wybrał Ezawa i Jakuba, jeszcze przed ich narodzinami, odrzucając Ezawa, a wybierając Jakuba. Wydaje się to zdumiewająco niesprawiedliwe z ludzkiego punktu widzenia. CYTAT Rzymian 9.19-21

Św. Paweł podkreśla wagę słów Jeremiasza: Czy nie mogę postąpić z wami, domu Izraela, jak ten garncarz? – wyrocznia Pana. Oto bowiem jak glina w ręku garncarza, tak jesteście wy, domu Izraela, w moim ręku. (Jer 18.6) Izajasz w swoich słowach nagany skierowanych do swych współbraci Żydów napisał:

Czyż może być garncarz na równi z gliną stawiany? Czyż może mówić dzieło o swym twórcy: Nie uczynił mnie, i garnek rzec o tym, co go ulepił: Nie ma rozumu? (Iz 29.16)

CYTAT Rzymian 9.14 Bóg, za pośrednictwem Swego świętego słowa objawił nam w Piśmie swoje zamysły, lecz nie jest On zobowiązany do odpowiadania na jakiekolwiek żądanie przez człowieka udzielenia wyjaśnień. My po prostu akceptujemy to, co nam zostało ujawnione i to, co ujawnione nie zostało. CYTAT Rzymian 9.18-23 Takie są fakty i św. Paweł nawet nie próbuje ich wyjaśniać, ponieważ Bóg za pośrednictwem Swego Ducha Świętego zdecydował, by tego nie wyjaśniać, i nie jest rolą człowieka osądzać Boga, że jest nieuczciwy i niesprawiedliwy. My po prostu akceptujemy fakt, że Bóg ze swą wszechwiedzą wie, które z jego stworzeń skorzysta ze swej wolnej woli, by szukać dróg sprawiedliwości i życia. Są to ci ludzie, którzy są przeznaczeni do chwały i godności.

CYTAT Rzymian 8.31 Święci Boga rozumieją to w pełni. Kiedy byli w kłopotach, mogli powiedzieć:

Jakże jest wielka, o Panie, Twoja dobroć, którą zachowujesz dla tych, co się boją Ciebie, i okazujesz tym, co w Tobie szukają ucieczki na oczach synów ludzkich. Wierzyć, że Bóg oddał Swego jednorodzonego Syna, aby każdy, ktokolwiek w niego wierzy, nie zginął. To wymaga wiary i taka jest rola wolnej woli człowieka.