Arcykapłan Izraela – szaty na cześć i ku ozdobie

Wielce znaczący ubiór izraelskiego arcykapłana został wykonany przez Besaleela z pokolenia Judy („w cieniu Boga”) i Aholiaba z pokolenia Dana („namiot mojego ojca”). Ci dwaj mężczyźni zostali napełnieni Duchem Bożym, mądrością i rozumem, i umiejętnością wykonywania wszelkiego rodzaju prac.

Porozmawiaj ze wszystkimi wybitnymi rękodzielnikami, których wyposażyłem w zmysł piękna, aby sporządzili szaty dla Aarona, by poświęcony służył Mi w nich jako kapłan.

[Wj 28.3]

Dowiadujemy się także, że te święte szaty mają być wkładane jako najważniejszy symbol sprawowanego przez nich urzędu przez wszystkich dziedziczących go potomków arcykapłana.

Wszystko to położysz na dłonie Aarona i na dłonie jego synów, i wykonasz gest kołysania przed Panem.

[Wj 29.24]

 Jeśli Izraelici z pełnym oddaniem zachowaliby te szaty, to ubiór wykonany dla Arona zachowałby się przez jakieś 75 pokoleń arcykapłanów przez około 1200 lat.

Oto szaty, jakie winni sporządzić: pektorał, efod, suknia wierzchnia, tunika wyszywana, tiara i pas. Te szaty sporządzisz dla twego brata, Aarona, i dla jego synów, aby Mi służyli jako kapłani.

[Wj 28.4]

Oto łącznie sześć pozycji: a liczba 6 w symbolice biblijnej oznacza człowieka, który został uczyniony szóstego dnia stwarzania. Żydowscy teolodzy dodają dwie pozycje więcej w opisie szat. W Księdze Kapłańskiej wymienione są lniane spodnie czy też kalesony, które były wkładane pod spód na ciało dla zakrycia ud. To w sumie 7 części tego stroju. Uczeni uważają mitrę czy też diadem za rzecz różną od zawoju czy turbanu, opierając się na zapisie w Księdze Kapłańskiej 8.9:

Włożył mu na głowę tiarę i przymocował na przedniej stronie tiary blachę złotą, święty diadem, tak jak nakazał Pan Mojżeszowi.

8 w symbolice biblijnej oznacza początek czegoś nowego.

A użyją na to złotych nici, fioletowej i czerwonej purpury i karmazynu oraz kręconego bisioru.

[Wj 28.5]

to jest złota, niebieską, purpurową i szkarłatną wełnę (heb. shami – wełna, przędza) oraz len.

Efod wykonają ze złotych nici i fioletowej i czerwonej purpury, karmazynu oraz kręconego bisioru, jako dzieło biegłych tkaczy.

Będzie miał dwa naramienniki spięte ze sobą, a będą połączone na obu górnych końcach.

A przepaska efodu, która się na nim winna znajdować, ma być wykonana tak samo ze złotych nici, z fioletowej i czerwonej purpury, z karmazynu i kręconego bisioru.

Weźmiesz dwa kamienie onyksowe i wyryjesz na nich imiona synów Izraela.

Sześć imion na jednym kamieniu, a sześć imion pozostałych na kamieniu drugim, według porządku ich urodzenia.

Jak rytownik wykuwa pieczęcie, tak wykuj i ty na obu kamieniach imiona synów Izraela i osadź je w złote oprawy.

Dwa te kamienie umieścisz na obu naramiennikach efodu jako kamienie pamięci o synach Izraela. I będzie nosił Aaron ich imiona przed Panem na obu ramionach – dla pamięci.

[Wj 6-12]

Efod jest to słowo hebrajskie przejęte w takiej formie do języka polskiego, to szczególnego rodzaju opaska ozdobiona napisem lub haftem. Ta wyjątkowa szata była najbardziej skomplikowaną i najpiękniejszą częścią całego ubrania arcykapłana, o wiele bardziej niż lniany efod wkładany później przez Samuela, który był Lewitą, i Dawida w czasie sprowadzania arki do Jerozolimy. Wówczas był to zwyczajny lniany materiał. Efod arcykapłana został opisany dalej następująco:

Wykuli przeto cienkie blaszki ze złota i pocięli je na nitki, aby je można wpleść we fioletową i czerwoną purpurę, w karmazyn oraz bisior, sposobem biegłego tkacza.

[Wj 39.3]

Ta skomplikowana i cudowna tkanina była taka sama, jak ta, której użyto do wykonania zasłony i kotar w drzwiach tabernakulum oraz w bramie dziedzińca. Ten wspaniały efod był szatą piękna wskazującą rodzaj owej wyjątkowej roli, jaką w odległej przyszłości miał odegrać Mesjasz.  Bóg powiedział przez Mojżesza do Arona po zgubnym i nieostrożnym zachowaniu Nadaba i Abihu –

Okażę moją świętość tym, co zbliżają się do Mnie

[Kpł 10.3]

Owa szata, która składała się z dwóch części, przodu i tyłu, była spięta na ramionach za pomocą dwóch dużych kamieni onyksowych; te kamienie były osadzone w złote oprawy; na powierzchni każdego kamienia były wyryte imiona dzieci Jakuba/Izraela, noszone na ramionach arcykapłana na pamiątkę czy dla pamiętania przed Panem.

Dwa te kamienie umieścisz na obu naramiennikach efodu jako kamienie pamięci o synach Izraela. I będzie nosił Aaron ich imiona przed Panem na obu ramionach – dla pamięci.

[Wj 28.12]

Zadaniem efodu było pokazanie pektorału:

Uczynisz też pektorał do zasięgania wyroczni; a wykonają go biegli tkacze w ten sam sposób jak efod: ze złotych nici, z fioletowej i czerwonej purpury, z karmazynu i z kręconego bisioru.

Będzie kwadratowy i we dwoje złożony, a długość jego i szerokość będzie wynosiła jedną piędź.

Umieścisz na nim cztery rzędy drogich kamieni; w pierwszym rzędzie rubin, topaz i szmaragd,

w drugim rzędzie granat, szafir i beryl,

w trzecim rzędzie opal, agat i ametyst,

a wreszcie w czwartym rzędzie chryzolit, onyks i jaspis. Będą osadzone w oprawie ze złota w odpowiednich rzędach.

Kamienie te otrzymają imiona synów Izraela: będzie ich dwanaście według ich imion; będą ryte na wzór pieczęci, każdy z własnym imieniem, według dwunastu pokoleń.

[Wj 28.15-21]

Pektorał był integralną częścią efodu, wykonany z tych samych wyjątkowo pięknych i szlachetnych materiałów, ale najbardziej znaczącą i najważniejszą częścią pektorału było 12 drogocennych kamieni umieszczonych w 4 rzędach po 3 kamienie w każdym rzędzie, w nawiązaniu do 12 pokoleń Izraela. Pismo milczy na temat porządku, w jakim te pokolenia były reprezentowane, ale większość studiujących Pismo pociąga popularna wiara w to, że zostały one umieszczone zgodnie z porządkiem obozowania dookoła tabernakulum. W Piśmie mówi się jedynie, że imiona pokoleń zostały wyryte na każdym kamieniu. Te drogocenne kamienie oraz kosztowna ornamentacja wyrażają chwałę i piękno daleko przekraczające ich bezpośrednio widoczne piękno. Izajasz, mówiąc słowo Jahwe, rzecze:

Przez wzgląd na Syjon nie umilknę, przez wzgląd na Jerozolimę nie spocznę, dopóki jej sprawiedliwość nie błyśnie jak zorza i zbawienie jej nie zapłonie jak pochodnia.

Wówczas narody ujrzą twą sprawiedliwość i chwałę twoją wszyscy królowie. I nazwą cię nowym imieniem, które usta Pana oznaczą.

Będziesz prześliczną koroną w rękach Pana, królewskim diademem w dłoni twego Boga.

 Przechodźcie, przechodźcie przez bramy! Otwórzcie drogę ludowi! Wyrównajcie, wyrównajcie gościniec, uprzątnijcie kamienie! Podnieście znak dla narodów!

[Iz 62.1-3,10]

Istnieje jeszcze inny szczegół, który ma związek z tą wielce znaczącą szatą –nazywa się to „pektorał dla zasięgania wyroczni” [Wj 28.15,19]

określany on jest również jako „napierśnik wyroczny” Biblia Warszawska, „pektorał potrzebny do wydawania wyroków” Biblia Warszawsko-Praska, „napierśnik Prawa” Tora Pardes Lauder.

Do pektorału dla zasięgania wyroczni włożysz urim i tummim, aby były na sercu Aarona, gdy będzie wchodził przed oblicze Pana. I tak będzie nosił Aaron zawsze na sercu swoim pektorał do zasięgania wyroczni dla Izraelitów przed obliczem Pana.

[Wj 28.30]

W wersie 16 czytaliśmy, że materiał pektorału był złożony we dwoje. W owym zagięciu znajdowały się urim i tummim.

Do pektorału dla zasięgania wyroczni włożysz urim i tummim, aby były na sercu Aarona, gdy będzie wchodził przed oblicze Pana.

W ten sposób Aron nosił przed Panem przez cały czas na swoim sercu to narzędzie zasięgania wyroków dla Izraelitów. Owe dwa tajemnicze przedmioty zostały nazwane urim = światło i tummim = doskonałość, pełność. Ani słowem nie wyjaśnia Pismo, co to były za przedmioty, ale czymkolwiek by one nie były, to były jednak ściśle powiązane z rolą arcykapłana jako pośrednika między Jahwe a jego ludem, Izraelem. Po śmierci Arona zostały one przekazane Eleazarowi razem z szatą arcykapłana:

Winien się jednak stawić przed kapłanem Eleazarem, a ten będzie za niego pytał Pana przez losy urim. Tylko na jego rozkaz winni wyruszać i na jego rozkaz wracać, zarówno on, jak i wszyscy Izraelici i cała społeczność.

[Lb 27.21]

Istnieje kilka odniesień w Starym Testamencie, z których można wnioskować, że korzystano z urim i tummim, ale rzadko mówi się o nich w jakimś szerszym kontekście. Na przykład w 1 Samuela 28.6:

Radził się Saul Pana, lecz Pan mu nie odpowiadał ani przez sny, ani przez urim, ani przez proroków.

Brat Roberts sugeruje, że mowa tu o kompletnym zestawie kamieni, nazywanym urim i tummim, ale ten wniosek jest trudny do umotywowania i w oczywisty sposób nie zgadza się z innymi objawieniami w Starym Testamencie.

Pod efod zrobisz suknię, całą z fioletowej purpury.

I będzie miała w środku otwór na głowę i obszywkę dokoła otworu, wykonaną przez tkacza, jak przy otworze pancerza, aby się nie rozdarła.

Na dolnych jej brzegach dokoła przyszyjesz jabłka granatu z fioletowej i czerwonej purpury oraz z karmazynu, i dzwonki złote pomiędzy nimi dokoła.

Dzwonek złoty i jabłko granatu będą następowały na przemian dokoła na dolnych krajach sukni.

I będzie miał ją na sobie Aaron podczas pełnienia służby, aby słyszano dźwięk, gdy będzie wchodził do Miejsca świętego przed oblicze Pana i gdy będzie wychodził – aby nie umarł.

[Wj 28.31-35]

Ten opis sukni pod efod pokazuje, że musiała to być tkana suknia, prawie niewidoczna, gdyż nie miała rękawów, natomiast widoczna u dołu, gdzie jej skraj był wspaniale ozdobiony złotymi dzwoneczkami na przemian z błękitnymi, czerwonymi i szkarłatnymi jabłkami granatu. Ta błękitna suknia symbolizuje ze względu na swój kolor niebiosa jako miejsce przebywania Jahwe, źródło wszystkich Jego przykazań, wobec których posłuszeństwo okazuje się poprzez owocne czyny symbolizowane przez niezwykle piękną ozdobę z jabłek granatu. Kiedy arcykapłan wchodził i wychodził z Miejsca Świętego, dzwoneczki dzwoniły. Pewien pisarz żydowski, opisując piękno i wspaniałość stroju arcykapłana, czyni uwagę, że brzeg sukni był obramowany jabłkami granatu i licznymi dzwoneczkami ze złota, które razem czyniły wystarczający hałas, aby był słyszalny wewnątrz świątyni dla pamiętania o dzieciach jego narodu. Kilku żydowskich uczonych podziela zdanie, że zadaniem dzwoneczków było dawanie znaku ludziom znajdującym się na zewnątrz, kiedy arcykapłan wchodził i wychodził ze świątyni.

I będzie miał ją na sobie Aaron podczas pełnienia służby, aby słyszano dźwięk, gdy będzie wchodził do Miejsca świętego przed oblicze Pana i gdy będzie wychodził – aby nie umarł.

[Wj 28.35]

Czwartą częścią szaty była tkana suknia:

I utkasz suknię z bisioru, i zrobisz tiarę z bisioru i pas, który będzie tkaniną wielobarwnie wyszywaną.

[Wj 28.39]

Była to najdłuższa suknia, podobna tunice, utkana z czystego lnu i bogato wyszywana, ręczny wyrób biegłych w swej sztuce tkaczy, która wydaje się stanowić wzór sprawiedliwych czynów, które są znakiem kogoś, kto jest nazywany królewską oblubienicą w czasie swej świetności, kiedy „Cała pełna chwały wchodzi córa królewska; złotogłów jej odzieniem.

[Ps 45.14]. Ta lniana, wyszywana suknia była mocno przypasana do ciała za pomocą opaski lub pasa z tego samego materiału, który kilkakrotnie opasywał suknię dookoła od piersi w dół. Zanim przypatrzymy się nakryciu głowy, warto zwrócić uwagę na dwa techniczne słowa w tym tekście.

Uczynisz też pektorał do zasięgania wyroczni; a wykonają go biegli tkacze w ten sam sposób jak efod: ze złotych nici, z fioletowej i czerwonej purpury, z karmazynu i z kręconego bisioru.

[Wj 28.15]

cuning=biegli=hebr. „choseb” Ten termin odnosił się do najwyższej próby sztuki wplatania złotej nitki do tkaniny, umiejętność, którą opanowali Egipcjanie używając krosien.

I utkasz suknię z bisioru, i zrobisz tiarę z bisioru i pas, który będzie tkaniną wielobarwnie wyszywaną.

 [Wj 28.39]

 embroider=utkasz= hebr. „rokewi”, co sugeruje wyszywanie igłą. Igieł nie używano do wplatywania złotych nici do tkanego materiału.

Widzimy więc, że lniana tunika, lniany pas, lniane spodnie i lniany turban były takie same zarówno dla arcykapłan, Arona, jak i jego synów:

Także dla synów Aarona zrobisz tunikę i uczynisz im pasy oraz mitry na cześć i ku ozdobie.

[Wj 28.40]

Różniącą od tamtych częścią stroju arcykapłana był efod i suknia pod nim oraz diadem ze złota, który nadawał lnianemu turbanowi (mitra) charakterystyczny kształt.

I zrobisz też diadem ze szczerego złota i wyryjesz na nim, jak się ryje na pieczęci: Poświęcony dla Pana.

I zwiążesz go sznurem z fioletowej purpury, tak żeby był na tiarze i żeby na przedniej stronie tiary był umieszczony.

I będzie on na czole Aarona, ponieważ Aaron poniesie uchybienia popełnione przy ofiarach, które będą składać Izraelici, i przy wszystkich świętych darach. A będzie na jego czole ciągle dla zjednania mu łaski w oczach Pana.

I utkasz suknię z bisioru, i zrobisz tiarę z bisioru i pas, który będzie tkaniną wielobarwnie wyszywaną.

[Wj 28.36-39]

 AV tłumaczy hebr. słowo świętość jako święty. Używając hebr. słowa możemy zrozumieć frazę w wersie 38: bear the iniquity of the holy things,

poniesie uchybienia popełnione przy ofiarach.

Tora Pardes Lauder:

aby Aharon sprowadzał (wybaczenie) przewinienia – (przez) ofiary, które będą składać synowie Jisraela ze wszystkich swoich świętych darów.

Wszystko, cokolwiek Izraelici składali Bogu w ofierze, czy to ofiary czy dar pierwocin, stawały się święte, gdy zostały poświęcone Bogu. Ale człowiek sam w sobie jest skalany grzechem i grzeszną naturą. Nic, co nieczyste, nie mogło stanąć przed Panem. Dlatego ów diadem ze złota przypominał Izraelitom, że przez pośrednika Jahwe, arcykapłana, mogą złożyć swe ofiary.

Potem weźmiesz szaty i ubierzesz Aarona w tunikę, w suknię, w efod, w pektorał, i przymocujesz go przepaską efodu.

A włożywszy mu tiarę na głowę, umieścisz święty diadem na tiarze.

Następnie weźmiesz olej do namaszczenia i wylejesz go na jego głowę, i namaścisz go.

[Wj 29.5-7]

Ten olej do namaszczania, cenny balsam, spływał w dół po brodzie i szatach arcykapłana, mieszanka mirry, cynamonu, trzciny, kasji i oliwy z oliwek, sporządzany przez aptekarzy będących na posłudze kapłanów

Obok naprawiał złotnik Uzzjel, syn Charhajasza, a obok niego naprawiał Chananiasz, jeden z handlarzy olejkami; potem pozostawiono mur Jerozolimy bez zmian aż do Muru Szerokiego.

Next unto him repaired Uzziel the son of Harhaiah, of the goldsmiths. Next unto him also repaired Hananiah the son of [one of] the apothecaries, and they fortified Jerusalem unto the broad wall.

[Neh 3.8]

był specjalnie przygotowywany na uroczystość namaszczenia. Od tej chwili arcykapłan stawał się „kapłanem namaszczonym”. Synowie Arona, przeciwnie, zostali namaszczeni poprzez pokropienie olejem ich lnianych szat.

Jakie to wszystko ma znaczenie dla dzieci Pana? Przede wszystkim Prawo uczy jednej prostej rzeczy – że świętość jest absolutnie konieczna, aby zbliżyć się do Jahwe. Najwyższy przywilej wejścia do Miejsca Najświętszego był zarezerwowany wyłącznie dla arcykapłana. Jednak zwyczajny świecki Izraelita widział w Aronie, arcykapłanie, wizerunek idealnego siebie; ukazywało mu to także, że Aron był najbardziej uprzywilejowany w rodzie kapłanów i wskazywało na potrzebę dążenia do świętości. Izraelita musiał być taki duchem, jak arcykapłan był cieleśnie. Prawo wymagało od pobożnego Izraelity duchowej doskonałości; tylko wtedy mógł się znaleźć blisko Boga. Tylko kiedy jego życie było kwitnącym moralnie odpowiednikiem jabłek granatu na sukni arcykapłana, mogło zadźwięczeć jak dzwony oznajmiające mu, że jest „świętym w obliczu Boga”.

Ale arcykapłan był oddany w tej samej mierze Jahwe, co i człowiekowi, tak samo sprzyjał Jahwe jak i Izraelowi. Poprzez urim i tummim wypowiadał on autentyczne wyroki Boże; był niejako Bożym rzecznikiem –sam Bóg przemawiał poprzez jego osądy i decyzje.

A zatem owa wspaniale odziana postać arcykapłana, widok olśniewającego piękna, mieniącego się w promieniach słońca, świecącego nad ziemią obiecaną, wraz z blaskiem, jaki dawał opalizujący wszystkimi barwami złoty diadem głoszący: „poświęcony Panu” – wszystko to dawało najbliższe z możliwych wyobrażenie absolutnej doskonałości, która jest właściwym celem stworzenia.

Pieśń stopni. Dawidowa. Oto jak dobrze i jak miło, gdy bracia mieszkają razem; jest to jak wyborny olejek na głowie, który spływa na brodę, <brodę Aarona, który spływa na brzeg jego szaty> jak rosa Hermonu, która spada na górę Syjon: bo tam udziela Pan błogosławieństwa, życia na wieki.

Norman Mitchell