„Z Królestwem Bożym dzieje się tak, jak gdyby ktoś nasienie wrzucił w ziemię. Czy śpi, czy czuwa, we dnie i w nocy, nasienie kiełkuje i rośnie, on sam nie wie jak. Ziemia sama z siebie wydaje plon, najpierw źdźbło, potem kłos, a potem pełne ziarnko w kłosie. A gdy stan zboża na to pozwala, zaraz zapuszcza się sierp, bo pora już na żniwo”.

Przypowieść o zasianym ziarnie, które kiełkuje i rośnie, występuje jedynie w Ewangelii Marka. Wskazuje ona na sposób zrozumienia Królestwa Bożego podobnie jak przypowieść o ziarnie gorczycy Mk 4;30-32. Ewangelia Marka różni się od Ewangelii Mateusza, gdzie znajduje się znacznie więcej przypowieści w których Jezus chciał pokazać naturę Królestwa. Na przykład: jest ono podobne człowieka, który zasiał ziarno na swej roli (Mt 13,24), do ziarna gorczycy (Mt 13,31), do kwasu (Mt 13,33), do ukrytego skarbu (Mt 13,44), do rybackiej sieci (Mt 13,47), do właściciela winnicy (Mt 20,1), do króla który chciał się rozliczyć ze swoimi sługami (Mt 18,23), do króla, który przygotował wesele (Mt 22,2), do dziesięciu panien oczekujących na oblubieńca (Mt 25,1). W Ewangelii Marka Królestwo Boże podobne jest do zasianego ziarna, które kiełkuje i wzrasta, podobne jest także do ziarenka gorczycy.

Cały czwarty rozdział Ewangelii Marka jest zbiorem pouczeń Jezusa skoncentrowanym na Królestwie Bożym. Działalność Jezusa miała miejsce głównie w okolicach Kafarnaum i Jeziora Galilejskiego, gdzie naturalnym tłem nauczania było jezioro i łodzie, to jednak materiał do przypowieści wydaje się być zaczerpnięty z życia wiosek i gospodarstw Nazaretu. Przypowieści tego zbioru: przypowieść o siewcy (Mk 4,3-8) wraz z objaśnieniem (Mk 4,13-20), o zasiewie (Mk 4,26), a także ostatnia – o ziarnie gorczycy (Mk 4,30-32) objaśniają się nawzajem i uzupełniają. Zauważmy, że ten rozdział następuje po rozdziale trzecim, który mówi o sprzeciwie i niezrozumieniu wobec nauczania Jezusa. Rodzina uważała, że „odszedł od zmysłów” Mk 3,21 a uczeni w piśmie mówili, że „ma Belzebuba i że mocą księcia demonów wypędza demony” Mk 3,22. To właśnie główny temat nauczania Chrystusa – Królestwo Boże wywoływał tak przeciwstawne reakcje.

Przypowieść składa się z trzech sekwencji wydarzeń wraz z dołączonym objaśnieniem do drugiej sekwencji. Sekwencja pierwsza obejmuje takie czynności jak: zasiew, spoczynek i ponowne powstanie do pracy gospodarza. Wyrażenie „w nocy i we dnie” wskazuje na rytm upływającego czasu i jest przeciwieństwem słowa „zaraz” („wnet” tłum BW) w końcowej sekwencji trzeciej. W judaizmie dzień zaczyna się po zachodzie słońca stąd taka kolejność noc i dzień. Druga sekwencja opowiada o kiełkowaniu i wzrastaniu zasiewu. Podkreślona jest w niej wewnętrzna moc ziemi, dzięki której następuje wzrost. Skoro siewca wrzucił ziarno, wszystko zmierza ku żniwom, chociaż siewca nie czyni już nic w tym kierunku ani nie wie jak to się dzieje. Ziarna raz wrzucone w ziemię, nic nie powstrzyma, ponieważ tak postanowił Stwórca. I na tym mogłaby zakończyć się przypowieść o Królestwie Bożym, które z czegoś tak małego jak ziarno osiągnie swój pełny kształt. Ale oto pojawia się jeszcze jedna sekwencja wydarzeń: dojrzałe zboże wskazuje na czas rozpoczęcia żniw (w. 29) – przerwany zostaje dotychczasowy rytm pracy i snu. „Żniwo” w Starym Testamencie jest metaforą końca czasów – wskazuje na nowy eschatologiczny wątek przypowieści.

Przypowieść przedstawia rolniczy świat Palestyny. W porze zimowej rolnik wykonuje pracę zasiewu. Po wykonaniu pracy udaje się na odpoczynek nocny, a następnego dnia wstaje znów do nowej pracy. Nie jest powiedziane czy dokonuje on jakiś zabiegów pielęgnacyjnych. Przypowieść o kąkolu sugeruje, że takie prace były podejmowane. Brak wiedzy rolnika odnosi się do zjawiska kiełkowania i wzrostu rośliny, nie zaś do nawadniania czy innych zabiegów pielęgnacyjnych. W opisie bardzo mocno podkreślona jest energia ziemi – „ziemia sama z siebie owoc wydaje”. Przypomina to opis ziemi w akcie stworzenia – „niech się zazieleni ziemia, zieloną trawą, wydającą nasienie i drzewem owocowym, rodzącym według rodzaju swego owoc, w którym jest jego nasienie na ziemi” 1Moj 1,11. Bez współpracy ziemi nie powstanie łodyga, źdźbło i kłos.

W ostatnim wersecie przypowieść nawiązuje do Księgi Joela 3;18 (lub 3;13) – „zapuście sierp gdyż nastało żniwo”. Wzmianka o sierpie i żniwach pojawia się również w Obj 14,14-16:

„Potem ujrzałem: oto biały obłok – a Siedzący na obłoku, podobny do Syna Człowieczego, miał złoty wieniec na głowie, a w ręku ostry sierp. I wyszedł inny anioł ze świątyni, wołając głosem donośnym do Siedzącego na obłoku: zapuść twój sierp i żniwa dokonaj, bo przyszła już pora dokonać żniwa, bo dojrzało żniwo na ziemi! A Siedzący na obłoku rzucił swój sierp na ziemię i ziemia została zżęta”.

Występujące słowa: żniwo, sierp, zaraz, wysłać – wskazują na powrót Chrystusa i sąd. Z jednej strony żniwa są powodem do radości, z drugiej jednak czas żniw przynosił rozczarowanie. Wielu zubożałych rolników i robotników najemnych, zmuszanych do płacenia uciążliwych podatków wszczynało bunty i rozruchy – pisze o tym Józef Flawiusz. Wspominanie „sierpów” nie jest bez znaczenia. Joel mówi o wojnie przeciw Izraelowi za pomocą sierpów przekutych w miecze. Także Izraelici przekuwają sierpy na miecze, o czym również wspomina Flawiusz.  

Jezus posługiwał się obrazem żniwa dla opisania swej działalności np. w Mt 9,37-38 – „wtedy rzekł do swoich uczniów: żniwo wprawdzie wielkie, ale robotników mało” oraz przyszłego sądu w Mt 13,30,39 – „żniwem jest koniec świata, a żeńcami aniołowie”.

W Iz 61,11 znajdujemy słowa użyte w Mk 4,28 – „bo jak ziemia wydaje swoją roślinność i jak w ogrodzie kiełkuje to, co w nim zasiano”. Ps 126,5 przeciwstawia sianie ziarna „pośród łez” późniejszej radości z powodu żniw – „ci, którzy siali ze łzami, niech zbierają z radością”. Wytrwała praca cieszy się uznaniem Boga: „Izaak zasiewał w tym kraju i zbierał rokrocznie stokrotny plon” 1Moj 26,12. Obraz ziarna przenoszony był na ludzi: „zaledwie ich zaszczepiono, zaledwie ich zasiano, zaledwie zakorzenił się ich pień w ziemi” Iz 40,24, albo Izrael: „Bóg zasiał ich między narodami” Zach 10,9.

Obraz ziarna czy zasiewu jest często stosowany w Nowym Testamencie. Szczególnie czasownik „siać” – pojawia się 52 razy. Paweł stosuje tematykę zasiewu i żniwa w swoim wykładzie na temat zmartwychwstania w 1Kor 15. Czy „zasypianie” i „wstawanie” siewcy może być alegorią zmartwychwstania Chrystusa?

Obrazy: ziarno – siew – żniwo okazują się szczególnie przydatne w opisie mającego nadejść Królestwa Bożego.

Znaczenie wyrażenia „samo z siebie” (gr. automate). Wyrażenie to wskazuje na coś co pojawia się spontanicznie, samoczynnie, jak np. rośnięcie zboża w roku szabatowym jak np. w 3Moj 25,5,11. Tutaj na pewno nie chodzi o rok szabatowy, ponieważ to człowiek siał ziarno. Wyrażenie „samo z siebie” odnosi się do czegoś co zachodzi bez udziału człowieka i jak się wydaje jest istotne do zrozumienia całej przypowieści. Przypowieść nie mówi o tym, co człowiek powinien czynić, ale o tym, do czego Królestwo Boże jest podobne. Podobnie jak czynność siania rozpoczyna spontaniczny i nieodwracalny proces, tak i Królestwo jest podobne do procesu takiego wzrastania, które prowadzi „samo z siebie” do żniwa. Nie zależy to od tych, którzy je głoszą ani tych którzy je przyjmują – to wszystko jest uzależnione jedynie od Bożego działania.

Niekiedy mówi się, że ważnym elementem przypowieści jest opis bezczynności człowieka, który zasiał ziarno. Czasami mówi się o jego braku doświadczenia czy lenistwie. Wynikałoby stąd, że przypowieść uczy bierności, obojętności, czy postawy beztroski. Powyższe wnioski trudno uznać za prawdziwe mając na uwadze nauczanie Jezusa w ogóle. Wzmiankę o zasypianiu i wstawaniu należy rozumieć raczej jako informację o upływie czasu, a nie pochwałę bierności. W rzeczywistości rolnicy nie ograniczali się jedynie do zasiania ziarna lecz podejmowali jeszcze inne działania jak np. spulchnianie ziemi czy nawadnianie. Rolnicy starają się usunąć wszelkie przeszkody uniemożliwiające kiełkowanie i wzrost ziarna. Przypowieść o zasiewie, podobnie jak inne przypowieści, ukazuje ciąg wydarzeń: człowiek sieje, śpi i wstaje, wysyła żeńców. To, że człowiek nie wie, jak dokonuje się wzrost, ma pouczać, że wzrost nie jest zależny od niego.

Takie przypowieści jak: o siewcy, o zasianym ziarnie, o ziarnie gorczycy, o kwasie, o pszenicy i chwaście odpowiadają na pytania pojawiające się wobec nauczania Jezusa o mającym nadejść Królestwie. Nieodparcie nasuwa się pytanie: gdzie jest to Królestwo? Skoro nie spełniły się żydowskie oczekiwania w sprawie Królestwa i wyzwolenia Izraela, to czy Jezus jest rzeczywiście tym na którego oczekiwano? Czyżby wędrowny nauczyciel z Galilei i jego mała grupa uczniów miała dać początek oczekiwanego Królestwa? Słuchacze Jezusa są zawiedzeni tym, że nic się nie dzieje i że Jezus w niczym nie wyobraża Bożego gniewu na bezbożnych, którego spodziewano się i oczekiwano w dniach ostatecznych. Wręcz przeciwnie – Jezus był uosobieniem łagodności i dobroci wobec grzeszników. Jak więc spełni on obietnice mesjańskie? Dlaczego nie daje sygnału do ataku i usunięcia Rzymian i ustanowienia Królestwa Izraela – Królestwa Bożego? Jeśli pamiętamy, że uczniami Jezusa byli Galilejczycy i że niektórzy z nich byli sympatykami Zelotów (Łk 6,12-16), to możemy wyobrazić sobie ich rozczarowanie stanowiskiem Jezusa.

I w tym momencie pojawiają się przypowieści, które odpowiadają na te pytania. Jezus mówi, że rozumie ich problem. Opowiada im przypowieść, by pokazać, że Bóg ma czas na wszystko. Jeśli Bóg dopuszcza, że wszystko biegnie swoim torem, to dlatego że potrafi czekać na odpowiedni czas dla ostatecznej interwencji.  Znaczenie przypowieści byłoby może bardziej oczywiste, gdyby w myśl końcowych pytań, występujących w wielu przypowieściach (Mk 12,9; Łk 7,42; 10,36; 18,7), także tutaj pojawiło się pytanie, np.: Czy uważacie, że człowiek ten nie powróci już nigdy na swoje pole? Odpowiedź byłaby jednoznaczna: oczywiście, kiedy ziarno dojrzeje – powróci.

Poza korygowaniem poglądów na temat Królestwa, przypowieść podkreśla takie tematy jak: czas wzrostu i pewność nadejścia żniw. Zasiew dokonuje się w działalności Jezusa. Działalność Chrystusa zapoczątkowała ciąg czynności prowadzących do pełni Królestwa tak niezawodnie, jak sianie nieuchronnie prowadzi do żniwa. Głoszone przez Jezusa Królestwo zakłada wzrost, jakkolwiek to nauczanie nie ukazuje szczegółów, w jaki sposób ten wzrost następuje. Przypowieść głosi: to, co widzisz, to nie wszystko to, co się wydarzy przed nadejściem Królestwa.

Przypowieść nie mówi, co człowiek potrafi a czego nie potrafi czynić. Ziemia „sama z siebie” dokonuje wzrostu. Królestwo jest Bożym Królestwem – ludzie nie pojmują ani nie powodują jego wzrostu, ale ten jest tak pewny jak wzrost i owocowanie zasianego ziarna. To pełna optymizmu przypowieść. Pomimo skromnych początków ludzie mogą ufać, że Królestwo urzeczywistni się – cierpliwość oraz otucha są owocami tej przypowieści.

W przypowieści o ziarnie można upatrywać odpowiedź na trudności związane z głoszeniem Królestwa Bożego. Jak już wspomniano, poprzedzający przypowieść rozdział trzeci mówi o wielu przeciwnościach i mocnej opozycji z jaką spotkał się Chrystus wśród swoich rodaków i najbliższej rodziny. Czy warto kontynuować nauczanie w takich warunkach? Przypowieść odpowiada, że warto. Trzeba ufać w końcowy rezultat jak w przypowieści o siewcy, gdzie jest mowa o owocu „trzydziestokrotnym, sześćdziesięciokrotnym i stokrotnym” i wierzyć w wewnętrzną moc głoszonego Królestwa jak w przypowieści o zasiewie. Poprzez przypowieść Jezus odpowiadał tym którzy powątpiewali w powodzenie Jego misji. Możemy również domniemywać, że ewangelista Marek odnosił przesłanie przypowieści do swoich czasów, czasów kościoła apostolskiego. W obliczu wielu trudności i prześladowań, przypowieść zachęca: wytrwajcie! Nie pozostaje nic innego jak zaufać Bogu w przekonaniu, że na końcu nie zabraknie owoców. To odnosi się również do nas. Ewangelia może spotkać się z obojętnością i sprzeciwem, jednak żadna moc nie jest w stanie jej powstrzymać skoro zasiew został już dokonany – plon i żniwo są tylko kwestią czasu. Obowiązkiem wierzących jest świadczyć o Ewangelii. Reszta nie zależy od nas.

Przesłanie przypowieści jest dość oczywiste, Królestwo Boże przyjdzie niezawodnie. Potrzebna jest nam cierpliwość, dzięki której z nadzieją patrzymy w przyszłość należącą ostatecznie do Boga.

„Patrzcie, czuwajcie, bo nie wiecie, kiedy ten czas nadejdzie. Podobnie jak z człowiekiem w podróży: zostawił swój dom, przekazał uprawnienia swoim sługom, każdemu wyznaczył zajecie, a odźwiernemu przykazał, by czuwał. Czuwajcie więc, bo nie wiecie, kiedy pan domu przyjdzie: późno czy o północy, czy o pianiu kogutów, czy rankiem. By niespodziewanie przyszedłszy, nie zastał was śpiących. Co wam mówię, mówię wszystkim: Czuwajcie!”.

Przypowieść nosi różne nazwy. Niekiedy podkreślona jest w niej osoba pana: „o nieobecnym panu” czy też „o późno powracającym panu” lub „o panu powracającym nocą”. Inni kładą nacisk na odźwiernego: „o odźwiernym” albo „czuwającym odźwiernym”. Każda z tych nazw ma swoje uzasadnienie.

Kontekst. Przypowieść o odźwiernym stanowi zakończenie mowy będącej odpowiedzią Jezusa na pytanie uczniów o czas zapowiedzianego zburzenia świątyni – „Powiedz nam, kiedy to nastąpi i jaki będzie znak, gdy to wszystko będzie się spełniać?”Mk 13,4. Cała mowa Jezusa zapisana w 13 rozdziale Ewangelii wg Marka składa się z dwóch części. Pierwsza (w. 5 -27) wymienia mające nastąpić wydarzenia, druga (w. 28 – 37) koncentruje się na pytaniu „kiedy?”. Ta druga część rozpoczyna się przypowieścią o zieleniejącym drzewie figowym (w. 28 – 29), a kończy przypowieścią o odźwiernym (w. 33 – 37) i dotyczy powrotu Chrystusa na ziemię. Moment przyjścia, którego poprzedzające znaki przypowieści o zieleniejącej fidze zaleca rozpoznawać, jest nieznany – „Ale o tym dniu i godzinie nikt nie wie: ani aniołowie w niebie, ani Syn, tylko Ojciec” Mk 13,32, w przeciwieństwie do wydarzeń wymienionych wcześniej tj. w w. 5 – 23, o których wiadomo kiedy się rozpoczną, a mianowicie za dni „tego pokolenia” (w. 30).

Tekst. W samej przypowieści uderza potrójne wezwanie do czuwania. Znajdujemy je na samym początku przypowieści: „Czuwajcie, bo nie wiecie” (w. 33), pośrodku: „Czuwajcie więc, bo nie wiecie” (w. 35) oraz na końcu: „Czuwajcie” (w. 37). Pomiędzy tymi zachętami opisane zostało położenie właściciela domu przed wyjazdem (w. 34) oraz po powrocie (w. 35 – 37).

Werset 33 stanowi zachętę. Pojawia się tutaj czasownik w trybie rozkazującym „patrzcie” z późniejszym uzasadnieniem oraz kolejne zalecenie „czuwajcie”, nawiązujące już do przypowieści o nocnym powrocie pana. Kolejny werset opowiada o bliżej nieznanym właścicielu, który wybierając się w podróż, przekazuje swoim sługom staranie o swoje mienie. Spośród wszystkich sług wymieniony jest odźwierny, do którego obowiązków należy czuwanie i gotowość na przyjęcie pana domu, niezależnie od godziny jego przybycia. Powrót o nieprzewidywalnej porze wymaga czuwania ze strony odźwiernego i pozostałych sług. Z wypowiedzi tej wynika, że czuwający otrzymają nagrodę, śpiący zaś poniosą karę.

Główną postacią jest właściciel domu, drugorzędnymi są słudzy. Przeciwnikiem sług jest noc, która nakłania do snu. Stąd wymienione są cztery pory straży nocnej: późno, o północy, o pianiu kogutów i rankiem. Właściciel domu nie wymaga rzeczy niemożliwej. Odźwierny musi pamiętać, że o każdej straży nocnej powinien być przygotowany na przyjęcie właściciela.

Obraz. Przypowieść nawiązuje do starożytnej instytucji „domu”. Pan przekazuje swoją władzę nad domem swoim sługom. Powód i czas jego nieobecności nie jest podany. Może to być sąsiedzka wizyta, ale też dłuższa nieobecność. W obydwu przypadkach nocny powrót jest niezwykłością. Podróże nocne były niebezpieczne. Z tego też powodu uroczyste przyjęcia i uczty kończyły się przed zapadnięciem zmroku. Wyjątki były oczywiście możliwe. Poza tym nawet jeśli chętniej podróżowano za dnia niż nocą, to jednak jest możliwe, że wracano do domu już po zmroku, aby nie spędzać poza nim kolejnej nocy.

Wejście do typowego grecko-rzymskiego domu, którego przykłady znajdowały się także w Jerozolimie, prowadziło poprzez wąski korytarz do zadaszonego atrium. Zarówno mężczyźni, jak i kobiety mogły spełniać obowiązki odźwiernego. Ilustruje to opowiadanie o uwolnieniu Piotra z więzienia: „Kiedy zakołatał do drzwi wejściowych, nadbiegła dziewczyna imieniem Rode i nasłuchiwała. Poznała głos Piotra i z radości nie otwarła bramy, lecz pobiegła powiedzieć, że Piotr stoi przed bramą” [Biblia Tysiąclecia II, Dz 12;13-14]. Uwolniony Piotr puka do drzwi znajomego w Jerozolimie. Odźwierna nie otwiera natychmiast, ale informuje mieszkańców.

Cztery straże odpowiadają rzymskim zwyczajom wojskowym. Noc zaczyna się o godzinie 21:00, a ranek rozpoczynał się o godzinie 06:00. Służba straży była niejednokrotnie bardzo ryzykowna. Żołnierz, który zasnął na straży narażał się na karę śmierci. Czy kara ta była stosowana zawsze, trudno powiedzieć. Prawdopodobnie była też zamieniana na inne odpowiednie kary. W przypadku zaśnięcia odźwierny nie musiał liczyć się z karą śmierci, choć nie jest to wykluczone, gdyż do czasów Hadriana właściciel posiadał nieograniczoną władzę nad swoim niewolnikiem.

Motyw odejścia właściciela oraz jego powrotu pojawia się też w Ewangeliach Łukasza i Mateusza. W Łk 12,35-38 czytamy o czuwających sługach, w Łk 12,42-46 i Mt 24,45-51 o wiernym i roztropnym słudze natomiast w Łk 19,12-27 i Mt 25,14-30 o panu, który wyjeżdżając przekazał sługom pieniądze.

Znaczenie wezwania do czuwania. W niektórych przypowieściach informacja o ich zastosowaniu pojawia się zaraz na samym początku np. w Łk 18,1 – „Powiedział im też przypowieść o tym, że zawsze powinni się modlić i nie ustawać”. Zazwyczaj jest przeciwnie, taka informacja pojawia się na końcu np. w Łk 11,9 – „I Ja wam powiadam: Proście, a będzie wam dane; szukajcie, a znajdziecie; kołaczcie, a otworzą wam”. Przypowieść o odźwiernym jest jedyną, w której mamy do czynienia z trzy razy pojawiającym się zastosowaniem: na początku, pośrodku i na końcu.

Pierwsze znaczenie czasownika agripneo zastosowanego w wierszu Mk 13,33 to „nie spać”, „powstrzymać się od snu”. Takie znaczenie czasownika znajdujemy np. w 2Kor 6,5 gdy mowa jest o „nocnych czuwaniach” podobnie w 2Kor 11;27 o braku snu apostoła. W ten sposób czasownik podkreśla najpierw aspekt negatywny, czyli brak snu, podczas gdy czasownik gregoreo zastosowany w wierszach 35 i 37 podkreśla aspekt pozytywny, a mianowicie fakt bycia trzeźwym, czuwania.

Czym charakteryzuje się owa postawa czuwania?  W Ef 6,17-18 postawa czuwania łączy się z postawą modlitwy. „Weźcie też hełm zbawienia i miecz Ducha, to jest słowo Boże –  wśród wszelakiej modlitwy i błagania. Przy każdej sposobności módlcie się w Duchu. Nad tym właśnie czuwajcie z całą usilnością i proście za wszystkich świętych”. Widać to także w Łk 21,36 gdzie czytamy: „Czuwajcie więc i módlcie się w każdym czasie, abyście mogli uniknąć tego wszystkiego, co ma nastąpić, i stanąć przed Synem Człowieczym”. Tak więc wierzący okazują się czuwającymi poprzez modlitwę. Natomiast w Hbr 13,17 czasownik agripneo odpowiada postawie troszczenia się i odpowiedzialności za wspólnotę – „Bądźcie posłuszni waszym przełożonym i bądźcie im ulegli, ponieważ oni czuwają (agripnousin) nad duszami waszymi i muszą zdać sprawę z tego. Niech to czynią z radością, a nie ze smutkiem, bo to nie byłoby dla was korzystne”.

Zachęta z wiersza 33 została podjęta w wierszach 35 i 37 tym razem przy pomocy czasownika gregoreo. Czasownik ten pojawia się dwukrotnie w następnym rozdziale w opisie wydarzenia z ogrodu Getsemani. W Mk 14,34,37-38 czytamy: „zostańcie tu i czuwajcie” oraz „rzekł do Piotra: Szymonie, śpisz? Jednej godziny nie mogłeś czuwać? Czuwajcie i módlcie się, abyście nie ulegli pokusie; duch wprawdzie ochoczy, ale ciało słabe”.

Czuwanie w Nowym Testamencie często odnosi się do stałości w wierze: „czuwajcie, trwajcie w wierze, bądźcie mocni” 1Kor 16,13, „Bądźcie trzeźwi! Czuwajcie! Przeciwnik wasz, diabeł, jak lew ryczący krąży szukając kogo pożreć. Mocni w wierze przeciwstawcie się jemu. Wiecie, że te same cierpienia ponoszą wasi bracia na świecie” 1P 5,8-9.

O czuwaniu poprzez trwanie w wierze i budowanie społeczności pisze Paweł w swoim Pierwszym Liście do Tesaloniczan: „Nie śpijmy przeto jak inni, ale czuwajmy i bądźmy trzeźwi. Ci, którzy śpią, w nocy śpią, a którzy się upijają, w nocy są pijani. My zaś, którzy do dnia należymy, bądźmy trzeźwi, odziani w pancerz wiary i miłości oraz hełm nadziei zbawienia. Ponieważ nie przeznaczył nas Bóg, abyśmy zasłużyli na gniew, ale na osiągnięcie zbawienia przez Pana naszego Jezusa Chrystusa, który za nas umarł, abyśmy, czy żywi, czy umarli, wraz z Nim żyli. Dlatego zachęcajcie się wzajemnie i budujcie jedni drugich, jak to zresztą czynicie” 1Tes 5,6-11.

Tak więc czuwanie w rozumieniu pierwszych uczniów Jezusa polega na trwaniu w wierze poprzez modlitwę (to obecność przed Bogiem) i budowaniu społeczności wierzących poprzez przyjęcie odpowiedzialności za innych (to obecności przed braćmi i siostrami).

Przestroga przed spaniem. Ten, kto zostanie zaskoczony przez powracającego Pana zaniedbał jego polecenie. „Czuwać” oznacza właściwe zachowanie do ostatniego momentu, „zasypianie” natomiast jest stopniowym odchodzeniem, zaniedbaniem powierzonych obowiązków z fatalnym skutkiem. Sen w Biblii jest metaforą śmierci do której ostatecznie doprowadzi postawa braku czuwania. Jednak postawa taka może być odwrócona, zachęca do tego apostoł Paweł w swoich listach: „A zwłaszcza rozumiejcie chwilę obecną: teraz nadeszła dla was godzina powstania ze snu. Teraz bowiem zbawienie jest bliżej nas, niż wtedy, gdyśmy uwierzyli” Rz 13,11, „Dlatego się mówi: Zbudź się, o śpiący, i powstań z martwych, a zajaśnieje ci Chrystus” Ef 5,14 czy też „Nie śpijmy przeto jak inni, ale czuwajmy i bądźmy trzeźwi” 1Tes 5,6.

Jest rzeczą oczywistą, że przypowieść o odźwiernym odnosi się do powtórnego przyjścia Chrystusa na ziemię i ustanowienia Królestwa Bożego. Przekonanie o mającym nadejść Panu powinno być dla nas zachętą do nieustannego czuwania, poprzez wzrastanie w wierze i społeczności. Każdego dnia pamiętajmy o słowach obietnicy zapisanych w ostatniej księdze Nowego Testamentu: „Mówi ten, który o tym świadczy: „Zaiste, przyjdę niebawem”. Amen. Przyjdź, Panie Jezu!” Ap 22;20.

W księdze Objawienia 16,15 Jezus ostrzega nas „Oto przychodzę jak złodziej; błogosławiony ten, który czuwa i pilnuje szat swoich, aby nie chodzić nago i aby nie widziano sromoty jego.” Te słowa stanowią wezwanie i pouczenie, by być gotowym. Zwrot „przychodzę jak złodziej” jest często używany przez Jezusa, aby wzbudzić stan gotowości w umysłach tych, którzy go szukają.

Złodziej wchodzi do domu pod osłona nocy i ciemności i zabiera to, co uważa za wartościowe, a później wychodzi tak cicho, jak wszedł. Nikt z domowników nie jest świadomy , co się stało aż do nastania świtu, Wtedy gospodarz budzi się i zauważa, że dom został splądrowany, a rzeczy należące do rodziny zniknęły. Tak samo będzie z Jezusem, kiedy powróci: Jezus przyjdzie na świat pogrążony w ciemności i zabierze sobie swój skarb. Pozostanie niezauważony przez większą cześć ludzkości, aż do momentu, kiedy o brzasku nowego millenium, ludzie zobaczą,  że groby są otwarte, umarli powstali, a święci, którzy żyli zostali zabrani.

Jezus mówił również: (Mat. 24:43-44)

A to zważcie, że gdyby gospodarz wiedział, o której porze złodziej przyjdzie, czuwałby i nie pozwoliłby podkopać domu swego. Dlatego i wy bądźcie gotowi, gdyż Syn Człowieczy przyjdzie o godzinie, której się nie domyślacie.

My, którzy nie znamy dnia, a co dopiero godziny przyjścia naszego Pana, musimy być w stanie ciągłej gotowości. Podobnie jak człowiek, który wie, że złodziej przyjdzie w nocy pod osłona ciemności, ale nie wie dokładnie  kiedy , tak i my musimy być zawsze w gotowości i czekać na Jezusa.

W podobny sposób Paweł pouczał wierzących (1 Tes. 5:1-2)  A o czasach i porach, bracia, nie ma potrzeby do was pisać. Sami bowiem dokładnie wiecie, iż dzień Pański przyjdzie jak złodziej w nocy.

I ponownie słowa Jezusa (Obj. 3:3):

Pamiętaj więc, czego się nauczyłeś i co usłyszałeś, i strzeż tego, i upamiętaj się. Jeśli tedy nie będziesz czujny, przyjdę jak złodziej, a nie dowiesz się, o której godzinie cię zaskoczę.

Wspólnym tematem tych wersetów jest ciągła gotowość.  Kiedy przychodzi złodziej, gospodarz ponosi szkodę, ponieważ zostają zabrane wartościowe rzeczy. Jednocześnie złodziej odrzuca te rzeczy, które są bezwartościowe; one pozostają porzucone pośród bałaganu, który zostawia złodziej po splądrowaniu domu. Tak też będzie, kiedy Jezus przyjdzie sądzić wierzących.

„Błogosławiony ten, który czuwa”

Kluczowa rzeczą, do której odnoszą się cytowane powyżej fragmenty pisma jest konieczność „czuwania”. Czuwajcie więc, bo nie wiecie, którego dnia Pan wasz przyjdzie.( Mat. 24:42). Podobnie Łukasz cytuje Jezusa mówiącego: (Łuk. 12:37) Błogosławieni owi słudzy, których pan, gdy przyjdzie, zastanie czuwających. Zaprawdę powiadam wam, iż się przepasze i posadzi ich przy stole, i przystąpiwszy, będzie im usługiwał.

Powstaje więc pytanie: czymże jest owo czuwanie? Odpowiedź jest dwojaka. Po pierwsze powinniśmy być czujni wobec tych rzecz, które są wokół nas. Jezus zganił faryzeuszy  mówiąc: Mat. 16:2-3

 A On, odpowiadając, rzekł im: Gdy nastanie wieczór, mówicie: Będzie pogoda, bo się niebo czerwieni; A rano: Dziś będzie niepogoda, bo się niebo czerwieni i jest zachmurzone. Oblicze nieba umiecie rozpoznawać, a znamion czasów nie potraficie?

Znaki czasu stanowią więc jedną z tych kategorii rzeczy, wobec których powinniśmy być czujni. Dzięki światłu niezawodnego proroctwa możemy rozpoznać, w którym miejscu planu Bożego się znajdujemy. Obserwując to, co dzieje się wokół nas i mając światło Słowa Bożego, możemy lepiej niż inni zrozumieć sens zagmatwanych losów tego świata. Obserwujemy bieżące wydarzenia i myślimy o słowach Jezusa, których użył, by opisać obecne czasy: Łuk. 21:25 lęk bezradnych narodów, gdy zahuczy morze i fale.

Ale musimy czuwać jeszcze w innym sensie. Apostoł Piotr mówi: 1 Piotr. 4:7 Lecz przybliżył się koniec wszystkiego. Bądźcie więc roztropni i trzeźwi, abyście mogli się modlić. O to też prosił Jezus swoich uczniów w Getsemane, Mat. 26:38 Wtedy mówi do nich: Smętna jest dusza moja aż do śmierci; pozostańcie tu i czuwajcie ze mną. Ale uczniowie nie potrafili tego zrobić; chociaż duch był ochoczy, to ich ciało było słabe. Jak mówi proroctwo odnoszące się do Chrystusa w Ps. 69:21 Oczekiwałem współczucia, ale nadaremnie, I pocieszycieli, lecz ich nie znalazłem. Teraz to jest nasze zadanie. Tak jak uczniowie czekali na to, jak ich Pan do nich wróci, tak i m y oczekujemy Jego powrotu. Uczniowie nie potrafili czuwać nawet jednej godziny z powodu słabości ciała, A my? Przekonamy się o tym , sprawdzimy się w dniu, kiedy Chrystus przyjdzie po nas, ale już nie w słabości, lecz z mocą i wielką chwałą.

 „…błogosławiony ten, który czuwa i pilnuje szat swoich…(Obj. 16:15)

W Przypowieściach Salomona napisano: „Gdzie nie ma objawienia, tam lud się rozprzęga; (Przyp. 29:18). Słowo „Rozprzęga” jest także tłumaczone jako „staje się nagi”. Byśmy nie stali się nadzy, musimy mieć pewne objawienie i być skoncentrowani na sprawach duchowych, szukając przede wszystkim Królestwa Bożego.

Obraz szat jest częsta przenośnią w Piśmie. Juda poucza wierzących, aby próbowali ratować braci dopuszczających się odstępstwa (Judy 1:23) Wyrywając ich z ognia, ratujcie ich; dla drugich miejcie litość połączoną z obawą, mając odrazę nawet do szaty skalanej przez ciało. Zbór w Sardes miał pośród siebie takich, którzy nie skalali swoich szat (Obj. 3:4). Lecz masz w Sardes kilka osób, które nie skalały swoich szat. Izajaszowi przykazano natomiast, aby był żywa parabolą, przenośnią. Miał chodzić nagi, co miało być znakiem dla Izraela i sąsiadujących z nim narodów. Izaj. 20:3-4 „ Wtedy Pan rzekł: Jak mój sługa, Izajasz, chodził nago i boso przez trzy lata jako znak i przepowiednia o Egipcie i Etiopii, 4. Tak król Asyrii będzie prowadził jeńców egipskich i wygnańców etiopskich, młodzież i starców nago i boso i z gołym pośladkiem ku hańbie Egiptu”. Egipcjanie mieli być zawstydzeni przez odsłonięcie ich nagości, jak to pokazał Izajasz chodząc nago przed ludźmi.

Współcześnie, może bardziej niż kiedykolwiek indziej, istnieje wielka presja, by podkreślać swój zewnętrzny wygląd: nosić najmodniejsze ubrania, by pokazać siebie i to, co posiadamy. Tak samo postępował starożytny Izrael, jak opisuje to Izajasz w 3 rozdziale swojego proroctwa: w.16: Rzekł także Pan: Ponieważ córki syjońskie wynoszą się i chodzą dumnie z wyciągniętą szyją, i uwodzicielsko zerkają, chodząc drobnymi kroczkami i pobrzękując łańcuszkami na swoich nogach, w.24. I zamiast woni będzie smród, a zamiast pasa – sznur, zamiast loków – łysina, a zamiast bogatej szaty – obcisły wór, zamiast piękna – hańbiące piętno.

Zewnętrzne piękno Izraela miało być zdarte, a w zamian miał on założyć wór pokutny.. W przypadku Egiptu i Etiopii miało być jeszcze gorzej, miały one być prowadzone „nago i boso, z gołym pośladkiem”, nawet bez wora.

Musimy więc być pewni, że jesteśmy właściwie przyodziani. Ale jak pokazuje przypowieść o uczcie weselnej , nasze szaty musza być szczególne (Mat.22:11-12). Tak było od założenia świata (człowiek chciał sam decydować), Adam i Ewa sami zrobili sobie odzienie, które zostało odrzucone przez Boga. Człowiek nie może sam wymyślać własnego sposoby na zakrycie grzechu, ale musi wykorzystać szaty, które daj Bóg. Tylko Bóg, jako strona przeciwko której popełniono przestępstwo- grzech, może ustalić, co daje człowiekowi możliwość pojednania się z Nim. Szaty, które dał Bóg – tj. odzienie ze skór – wymagały ofiary i śmierci, co miało być cieniem miłosiernej ofiary Jego Syna. Tylko poprzez chrzest człowiek może przywdziać właściwe szaty. Jak napisano w Rzym. 13:14 Ale obleczcie się w Pana Jezusa Chrystusa i nie czyńcie starania o ciało, by zaspokajać pożądliwości.

Jezus jest tym Barankiem ofiarnym, przez którego osiągalne jest przebaczenie. On daje nam szatę, tak by nasza nagość została zakryta przed Bogiem. Takie samo jest nauczanie ap. Pawła (Gal. 3:26-27):  Albowiem wszyscy jesteście synami Bożymi przez wiarę w Jezusa Chrystusa. Bo wszyscy, którzy zostaliście w Chrystusie ochrzczeni, przyoblekliście się w Chrystusa”. Zakładając szaty Chrystusowe („przyoblekając się w Chrystusa”) możemy przybliżyć się do tronu Najwyższego – bez poczucia wstydu, raczej z radością i pewną świadomością, że zostaliśmy obmyci (pokropieni) krwią Baranka (Heb. 9:14)..

„I ujrzą jego hańbę …”

Księga wyjścia  w rozdz. 32 opisuje bałwochwalstwo Izraela, który zrobił sobie złotego cielca wkrótce po tym, jak opuścili Egipt. Podczas nieobecności Mojżesza  „… usiadł lud, aby jeść i pić. Potem wstali, aby się bawić (2Mojz. 32:6). Możemy zauważyć paralelę pomiędzy sytuacją Izraela, gdy ten czekał na powrót Mojżesza a tym, jak my powinniśmy oczekiwać na Jezusa, proroka „takiego, jak Mojżesz”. Izraelici dowiedli wówczas, że  miłowali więcej rozkosze niż Boga (2 Tym. 3:4). Jedzenie, picie i zabawa – to słowa, które charakteryzują ten lud . To przeciwieństwo tego, który „ czuwa i strzeże szat swoich”. Izrael był nagi , a jego hańbę (nagość) widzieli wszyscy.

2 Moj. 32:25 Widząc tedy Mojżesz lud obnażony, (bo go był złupił Aaron na zelżenie przed nieprzyjaciółmi ich).(BG)

(BW: 25. A gdy Mojżesz widział, że ten lud jest rozwydrzony, gdyż Aaron dopuścił go do tego rozwydrzenia ku pośmiewisku wobec ich przeciwników,)

Odniesienie do nieprzyjaciół sugeruje, że to, co robili Izraelici było widziane przez wszystkich, zarówno przyjaciół, jak i wrogów. Bez względu na to, czy dosłownie zdjęli swoje ubrania, tzn. byli nadzy, czy tez chodziło o w tym opisie o nagość duchową, możemy zauważyć tu paralelę do naszych czasów. Czy podczas nieobecności naszego Wielkiego Króla cierpliwie czekamy na nadejście dnia Jego powrotu? Czy też jak Izrael, znużeni czekaniem, skłaniamy się ku przyjemnościom tego świata, szukając rozrywki i zadowolenia. Na to pytanie każdy z nas musi sobie odpowiedzieć indywidualnie.

Na szczęście mamy przykład Mojżesza, który jest dla nas wskazówką i pomocą: Hebr. 11:24-26

24. Przez wiarę Mojżesz, kiedy dorósł, nie zgodził się, by go zwano synem córki faraona,
25. I wolał raczej (wybrał to) znosić uciski wespół z ludem Bożym, aniżeli zażywać przemijającej rozkoszy grzechu,
26. Uznawszy hańbę Chrystusową za większe bogactwo niż skarby Egiptu; skierował bowiem oczy na zapłatę.

Widzimy tu różnicę miedzy postawą Mojżesz a ludu, który prowadził. Izraelici czerpali przyjemność z grzechy, podczas gdy Mojżesz porzucił Egipt i wszystkie jego atrakcje. Mojżesz kierował swój wzrok na sprawy Boże a nie  na Egipt.

Mistrz, Jezus Chrystus

W każdej z tych konkretnych sytuacji widzimy Jezusa, szczególnie w kontekście cierpienia. Napisano o Nim: Hebr. 12:2

2. Patrzmy na Jezusa, który nam w wierze przewodzi i ją wydoskonala. On to zamiast radości, którą Mu obiecywano, przecierpiał krzyż, nie bacząc na [jego] hańbę, i zasiadł po prawicy tronu Boga. (BT)

W tym dniu Jezus został fizycznie odarty z szat (grzeszne ciało zostało obnażone) przez rzymskich żołnierzy i zawieszony na drzewie przekleństwa. Widzimy tu przykład Chrystusa, który wybrał poniżenie i hańbę ze względu na swój lud. Napisano w Ps. 34:16 Oczy Pańskie patrzą na sprawiedliwych, A uszy jego słyszą ich krzyk.

Tak więc ten najznakomitszy spośród sprawiedliwych wołał do swojego Ojca i dla bogobojności został wysłuchany; Hebr. 5:7.

On był tym , który „czuwał”, mając zawsze na  względzie chwałę Ojca (Hebr,12:2). On też jest dla nas największym przykładem.