Wykład: Norman Mitchell, Szczawnica 2010
Błogosławieństwo – najwyższy stan łaski lub błogostan (łac. = beatus = błogosławiony).
Nie jest to słowo z Pisma Św., ale zostało ono wybrane przez późniejszy kościół jako jedna nazwa dla wyróżniającej się grupy powiedzeń Jezusa z jego kazania na górze.
Mt 4.23 -5.1:
I obchodził Jezus całą Galileę, nauczając w tamtejszych synagogach, głosząc Ewangelię o królestwie i lecząc wszelkie choroby i wszelkie słabości wśród ludu.
A wieść o Nim rozeszła się po całej Syrii. Przynoszono więc do Niego wszystkich cierpiących, których dręczyły rozmaite choroby i dolegliwości, opętanych, epileptyków i paralityków, a On ich uzdrawiał.
I szły za Nim liczne tłumy z Galilei i z Dekapolu, z Jerozolimy, z Judei i z Zajordania.
Jezus, widząc tłumy, wyszedł na górę. A gdy usiadł, przystąpili do Niego Jego uczniowie.
– górzysta kraina w Galilei
– dane tłumowi słuchaczy, uczniom lub i tym, i tym.
Zauważ – jest 8 powiedzeń czy błogosławieństw
„błogosławiony” = gr. makarioi = szczęśliwy (por. łac. beatus)
Odnośnie Mt 5.1, po tym następuje przedstawienie 8 błogosławieństw i tłum ludzi przybliża się do niego.
Porównajmy to z 10 słowami danymi na Synaju, górze wymienionej z nazwy, gdzie Bóg uczynił Mojżesza odpowiedzialnym, by –Lud nie będzie śmiał podejść do góry Synaj, … Idź, zstąp na dół… Kapłani i lud nie mogą przejść granicy, aby wstąpić do Pana, boby ich ukarał.
Blisko 40 lat później Bóg rzekł przez Mojżesza:
kładę przed wami życie i śmierć, błogosławieństwo i przekleństwo. Wybierajcie więc życie, abyście żyli wy i wasze potomstwo.
Mt 5.3-10:
Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy królestwo niebieskie.
Błogosławieni, którzy się smucą, albowiem oni będą pocieszeni.
Błogosławieni cisi, albowiem oni na własność posiądą ziemię.
Błogosławieni, którzy łakną i pragną sprawiedliwości, albowiem oni będą nasyceni.
Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią.
Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą. Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani synami Bożymi.
Błogosławieni, którzy cierpią prześladowanie dla sprawiedliwości, albowiem do nich należy królestwo niebieskie.
Spośród tych 8 powiedzeń/błogosławieństw tylko pierwsze 3 odnajdujemy w paralelnej opowieści u św. Łukasza. Ale jest coś znaczącego w fakcie, że tutaj mamy do czynienia z 8 powiedzeniami czy słowami. Sedno Prawa, serce całego porządku mojżeszowego, było zawarte w 10 debarim, słowach, przykazaniach. W rozdziale pierwszym Księgi Rodzaju mamy zapis stworzenia, który został w całości zawarty w 10 słowach: „Bóg rzekł”.
Człowiek został stworzony dnia szóstego, ale został on uczyniony 8 słowami. Tutaj mamy do czynienia jednocześnie ze Starym Stworzeniem, Adamem, i Nowym Stworzeniem, Jezusem namaszczonym. Adam, uczyniony szóstego dnia, Jezus wskrzeszony z martwych dnia ósmego, pierwszego dnia tygodnia. Liczba 8 jest oczywiście liczbą oznaczającą nowe stworzenie i to Jezus był tym, który na początku był słowem, które stało się ciałem, pełen łaski i prawdy, podczas gdy Prawo zostało nadane przez Mojżesza, łaska i prawda przyszły przez Jezusa Chrystusa. (J 1.17) Tak więc 8 stwierdzeń czy błogosławieństw było nowym początkiem, nauczaniem o nowym człowieku, Mesjaszu czy też namaszczonym.
Mt 5.3 por.Łk 6.20:
Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy królestwo niebieskie.
Błogosławieni jesteście wy, ubodzy, albowiem do was należy królestwo Boże.
Szczęśliwi są ubodzy w duchu. Ubodzy = drżący, nędzni, ubodzy. By zrozumieć znaczenie tego powiedzenia, musimy zajrzeć do tekstu w Starym Testamencie, który cytuje Jezus.
Ps 34.18-19:
Oblicze Pana [zwraca się] przeciw źle czyniącym, by pamięć o nich wygładzić z ziemi.
Pan jest blisko skruszonych w sercu i wybawia złamanych na duchu.
Psalm ten został napisany, by wyrazić wdzięczność Dawida wobec Boga, po kolejnym jego kryzysie w jego stosunkach z pierwszym królem Izraela. Mamy zapisane w 1 Księdze Samuela 21.11, że Powstawszy więc Dawid, jeszcze tego dnia uciekł przed Saulem: i udał się do Akisza, króla Gat.
Lecz sytuacja na dworze Akisza była dlań jeszcze bardziej niebezpieczna i historyk pisze, że Dawid obawiał się bardzo Akisza, króla Gat. Toteż Dawid udawał szaleńca, został wydalony z kraju przez króla i w ten sposób zdołał uciec do Adullam. Psalm wysławia łaskę Boga oraz błogosławieństwo i przywileje czekające sprawiedliwego.
Ps 34.7-9:
Oto biedak zawołał, a Pan go usłyszał, i wybawił ze wszystkich ucisków.
Anioł Pana zakłada obóz warowny wokół bojących się Jego i niesie im ocalenie.
Skosztujcie i zobaczcie, jak dobry jest Pan, szczęśliwy człowiek, który się do Niego ucieka.
Teraz zacytujmy Ps 51.19:
Moją ofiarą, Boże, duch skruszony, nie gardzisz, Boże, sercem pokornym i skruszonym
lub jak to jest napisane w oryginale hebrajskim … (w polskim przekładzie jest to oddane adekwatnie do oryginału).
Ostentacyjne i pompatyczne ceremonie ofiarne nie sprawiają Bogu przyjemności –
Lepiej być skromnym pośród pokornych, niż łupy dzielić z pysznymi. (Prz 16.19) Człowieka poniża jego pycha, pokorny zdobędzie uznanie. (Prz 29.23)
Oto znane słowa, zapisane u Izajasza, Tego, którego imię jest Święty: Zamieszkuję miejsce wzniesione i święte, lecz jestem z człowiekiem skruszonym i pokornym, aby ożywić ducha pokornych i tchnąć życie w serca skruszone. (Iz 57.15)
Ja patrzę na tego, który jest biedny i zgnębiony na duchu, i który z drżeniem czci moje słowo.
(Iz 66.2) Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy królestwo niebieskie. Ta fraza występuje prawie wyłącznie w ewangelii Mateusza. Używa jej on 25 razy, podczas gdy w pozostałych ewangeliach używa się wyrażenia „królestwo Boże”. Jasne jest, że te frazy są używane wymiennie i oznaczają to samo. Św. Paweł jest jedynym z pozostałych autorów posługujących się tym wyrażeniem i czyni to tylko raz –
Wyrwie mię Pan od wszelkiego złego czynu i wybawi mię, przyjmując do swego królestwa niebieskiego (2Tym 4:18) dosłownie = zachowa dla królestwa swego (tzn. Boga) niebieskiego (tak tłumaczy Biblia Warszawska).
do nich należy królestwo niebieskie Nie mamy kłopotu z tym stwierdzeniem
Mt 5.12:
Cieszcie się i radujcie, albowiem wasza nagroda wielka jest w niebie. Tak bowiem prześladowali proroków, którzy byli przed wami.
Pełne zaufanie do tych słów sprawia, że św. Pawłowi było lekko na sercu, kiedy pisał swój ostatni przed śmiercią list do Rzymian:
odłożono dla mnie wieniec sprawiedliwości, który mi w owym dniu odda Pan, sprawiedliwy Sędzia, a nie tylko mnie, ale i wszystkim, którzy umiłowali pojawienie się Jego. (2 Tym 4.8)
II.
Mt 5.4 por. z Łk 6.21:
Błogosławieni, którzy się smucą, albowiem oni będą pocieszeni.
Błogosławieni wy, którzy teraz płaczecie, albowiem śmiać się będziecie.
Dosłownie = „szczęśliwi jesteście wy płaczący/oczekujący, gdyż będziecie pocieszeni”. Jest to oczywiście cytat z Księgi Izajasza 61.1-3:
Duch Pana Boga nade mną, bo Pan mnie namaścił. Posłał mnie, by głosić dobrą nowinę ubogim, by opatrywać rany serc złamanych, by zapowiadać wyzwolenie jeńcom i więźniom swobodę;
aby obwieszczać rok łaski Pańskiej, i dzień pomsty naszego Boga; aby pocieszać wszystkich zasmuconych,
<by rozweselić płaczących na Syjonie>, aby im wieniec dać zamiast popiołu, olejek radości zamiast szaty smutku, pieśń chwały zamiast zgnębienia na duchu. Nazwą ich terebintami sprawiedliwości, szczepieniem Pana dla Jego rozsławienia.
I znów czytamy u Izajasza:
a drogi jego widziałem. Ale Ja go uleczę i pocieszę, i obdarzę pociechami jego samego i pogrążonych z nim w smutku. (Iz 57.18)
Nieporównane z niczym uczucie wewnętrznej radości, które dane jest wszystkim wierzącym w Bożą łaskę i pociecha, że Bóg otrze z ich oczu wszelką łzę, a śmierci już odtąd nie będzie. Ani żałoby, ni krzyku, ni trudu już /odtąd/ nie będzie. (Obj 21.4)
2 Kor 1.3-7:
Błogosławiony Bóg i Ojciec Pana naszego Jezusa Chrystusa, Ojciec miłosierdzia i Bóg wszelkiej pociechy,
Ten, który nas pociesza w każdym naszym utrapieniu, byśmy sami mogli pocieszać tych, co są w jakiejkolwiek udręce, pociechą, której doznajemy od Boga.
Jak bowiem obfitują w nas cierpienia Chrystusa, tak też wielkiej doznajemy przez Chrystusa pociechy.
Ale gdy znosimy udręki – to dla pociechy i zbawienia waszego; a gdy pocieszani jesteśmy – to dla waszej pociechy, sprawiającej, że z wytrwałością znosicie te same cierpienia, których i my doznajemy.
A nadzieja nasza co do was jest silna, bo wiemy, że jak cierpień jesteście współuczestnikami, tak i naszej pociechy.
Toteż Jezus powiedział: Wy będziecie się smucić, ale smutek wasz zamieni się w radość. (J 16.20)
Kobieta, gdy rodzi, doznaje smutku, bo przyszła jej godzina. Gdy jednak urodzi dziecię, już nie pamięta o bólu z powodu radości, że się człowiek narodził na świat. (J 16.21)
III.
Mt 5.5: Błogosławieni cisi, albowiem oni na własność posiądą ziemię.
To błogosławieństwo nie jest cytowane w ewangelii św. Łukasza. Greckie słowo tłumaczone „cisi” = dosłownie: prosty, nieskomplikowany, lecz w hebrajskim = pokorny – Ps 37.11:
Natomiast pokorni posiądą ziemię i będą się rozkoszować wielkim pokojem.
Potulność/pokora jest stanem umysłu, który przynosi wielkie zadowolenie i spokój ducha, tego niezniszczalnego wewnętrznego człowieka, z niezniszczalnym klejnotem łagodnego i cichego ducha (Biblia Warszawska), który jedynie ma wartość przed Bogiem (1 P 3.4).
Ubodzy będą jedli i nasycą się… Niech serca ich żyją na wieki (Ps 22.26)
Pan jest dobry i prawy: dlatego wskazuje drogę grzesznikom; rządzi pokornymi w sprawiedliwości, ubogich uczy swej drogi. (Ps 25.8-9)
Pan dźwiga pokornych, a poniża występnych aż do ziemi. (Ps 147.6)
Bo Pan w ludzie swoim ma upodobanie i zdobi pokornych zwycięstwem. (Ps 149.4)
Jest też proroctwo mesjaniczne z Iz 61, które Jezus odnosi do samego siebie:
Duch Pana Boga nade mną, bo Pan mnie namaścił. Posłał mnie, by głosić dobrą nowinę ubogim (Iz 61.1), dobrą nowinę o królestwie Bożym, że wszyscy, którzy kroczą śladami tej wiary, jaką ojciec nasz Abraham posiadał… że będzie dziedzicem świata… zależy od wiary, by było z łaski (Rz 4.12-16). (na podstawie wiary, aby była z łaski – Biblia Warszawska)
IV.
Mt 5.6 por. Łk 6.20:
Błogosławieni, którzy łakną i pragną sprawiedliwości, albowiem oni będą nasyceni.
Błogosławieni wy, którzy teraz głodujecie, albowiem będziecie nasyceni.
„sprawiedliwość” = słuszność, prawość. Szczęśliwi ci, którzy łakną i pragną sprawiedliwości, gdyż będą nasyceni. Mesjaniczny psalm 45 jest porywającym przykładem poezji hebrajskiej na temat majestatu i łaski królestwa Bożego i mówi o Jego Synu, namaszczonym. Serce moje wezbrało -mówi Psalmista –Najpiękniejszy jesteś wśród ludzi; Rozlany jest wdzięk na wargach twoich, Dlatego Bóg pobłogosławił cię na wieki. Niech ci się szczęści! Wystąp w obronie prawa, łagodności i sprawiedliwości, Tron twój, o Boże, trwa na wieki wieków; Berłem sprawiedliwym jest berło królestwa twego. (Ps 45. 2-7) (Biblia Warszawska) Miłujesz sprawiedliwość.
Ps. 112:
Szczęśliwy mąż, który się boi Pana.
Dobrobyt i bogactwo będzie w jego domu, a sprawiedliwość jego przetrwa na zawsze.
Rozdaje – obdarza ubogich (rozdaje swoje dary ubogim poza granicami kraju NIV), sprawiedliwość jego będzie trwała zawsze; potęga jego wzmoże się ze sławą.
jeść będziecie przysmaki – mówi Izajasz – i dusza wasza zakosztuje tłustych potraw.
Wszyscy ci, którzy nie mają pieniędzy, a pragną Kupujcie i spożywajcie, <dalejże, kupujcie> bez pieniędzy i bez płacenia za wino i mleko! (Iz 55.1)
Ten bezcenny dar, ten stan szczęścia, ten najwyższy dobrobyt przewyższa wszystko, co można kupić za pieniądze – z weselem wyjdziecie i w pokoju was przyprowadzą (Iz 55.12).
J 7.37;6.35 oraz Obj 22.17:
W ostatnim zaś, najbardziej uroczystym dniu święta, Jezus stojąc zawołał donośnym głosem: Jeśli ktoś jest spragniony, a wierzy we Mnie – niech przyjdzie do Mnie i pije!
Odpowiedział im Jezus: Jam jest chleb życia. Kto do Mnie przychodzi, nie będzie łaknął; a kto we Mnie wierzy, nigdy pragnąć nie będzie.
A Duch i Oblubienica mówią: Przyjdź! A kto słyszy, niech powie: Przyjdź! I kto odczuwa pragnienie, niech przyjdzie, kto chce, niech wody życia darmo zaczerpnie.
J 4.14:
Kto zaś będzie pił wodę, którą Ja mu dam, nie będzie pragnął na wieki, lecz woda, którą Ja mu dam, stanie się w nim źródłem wody wytryskającej ku życiu wiecznemu – szczęśliwi są ci, którzy są głodni i spragnieni sprawiedliwości, gdyż oni będą nasyceni.
V.
Mt 5.7:
Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią.
miłosierny = życzliwy, pełen współczucia. Oto inny cytat ze Starego Testamentu, tym razem z psalmu dziękczynnego Dawida, zapisanego w 2 Księdze Samuela 22.26-27 –
Z łaskawym postępujesz łaskawie i dalej Ze szczerym postępujesz szczerze, względem przewrotnego jesteś przebiegły.
Ten najwyższej próby fragment poezji znajdujemy w Psalmie 18. Z pobożnym obchodzisz się łaskawie, Z nienagannym postępujesz nienagannie.
Z czystym okazujesz się czysty, A z przewrotnym postępujesz przewrotnie.
Ten warunek Bożego miłosierdzia, życzliwości i współczucia, Jego obdarzenie łaską i sprawiedliwością jest uzależnione od okazywania miłosierdzia, życzliwości i współczucia. Szczęśliwy ten, kto posiada te dowody pobożności, gdyż on miłosierdzia dostąpi.
i przebacz nam nasze winy, jak i my przebaczamy tym, którzy przeciw nam zawinili.
VI.
Mt 5.8: Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą.
czysty = gr. katharsos = oczyszczony, jasny, czysty. Być czystego serca oznacza, że umysł został oczyszczony ze wszystkiego, co nieczyste. Słowo katharsis pochodzące od katharsos znaczy wyczyścić lub oczyścić. Św. Paweł napisał do Tymoteusza, że
Celem zaś nakazu jest miłość, płynąca z czystego serca, dobrego sumienia i wiary nieobłudnej. (1 Tym 1.5)
Miłość szlachetnej natury nie może pochodzić z nieczystego serca, nieszczerego serca lub nieszczerej wiary. Przynosi wstyd. Może ona zwieść innych ludzi – ale nigdy nie zwiedzie Boga. Lecz św. Paweł obejmuje swymi naukami nie tylko rady dla Tymoteusza, by uciekał od młodzieńczych pokus, złych pragnień młodości, ale zaleca: zabiegaj o sprawiedliwość, wiarę, miłość, pokój – wraz z tymi, którzy wzywają Pana czystym sercem. (2 Tym 2.22)
Św. Piotr pisze równie jasno –
Skoro już dusze swoje uświęciliście, będąc posłuszni prawdzie celem zdobycia nieobłudnej miłości bratniej jedni drugich gorąco czystym sercem umiłujcie. (1 P 1.22).
Wszystko to znakomicie wyraził Dawid w Psalmie 24.5:
Człowiek o rękach nieskalanych i o czystym sercu… Taki otrzyma błogosławieństwo od Pana i zapłatę od Boga, Zbawiciela swego.
albowiem oni Boga oglądać będą.
Autor listu do Hebrajczyków mówi o tym absolutnie jasno –
Starajcie się o pokój ze wszystkimi i o uświęcenie, bez którego nikt nie zobaczy Pana. (Hbr 12.14)
J 3.1-3:
Był wśród faryzeuszów pewien człowiek, imieniem Nikodem, dostojnik żydowski.
Ten przyszedł do Niego nocą i powiedział Mu: Rabbi, wiemy, że od Boga przyszedłeś jako nauczyciel. Nikt bowiem nie mógłby czynić takich znaków, jakie Ty czynisz, gdyby Bóg nie był z Nim.
W odpowiedzi rzekł do niego Jezus: Zaprawdę, zaprawdę, powiadam ci, jeśli się ktoś nie narodzi powtórnie, nie może ujrzeć królestwo Bożego.
Obj 22.3-4:
Nic godnego klątwy już /odtąd/ nie będzie. I będzie w nim tron Boga i Baranka, a słudzy Jego będą Mu cześć oddawali.
I będą oglądać Jego oblicze, a imię Jego – na ich czołach.
VII.
Mt 5.9: Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani synami Bożymi.
Św. Jan pokazuje nam dokładnie, co te słowa znaczą. Nie chodzi tu o wyjaśnianie spornych kwestii pomiędzy zwaśnionymi grupami ludzi, w którym to kontekście używa się generalnie słowa rozjemcy we współczesnych przemówieniach.
Jk 3.13-18: Kto spośród was jest mądry i rozsądny? Niech wykaże się w swoim nienagannym postępowaniu uczynkami dokonanymi z łagodnością właściwą mądrości.
Natomiast jeżeli żywicie w sercach waszych gorzką zazdrość i skłonność do kłótni, to nie przechwalajcie się i nie sprzeciwiajcie się kłamstwem prawdzie.
Nie na tym polega zstępująca z góry mądrość, ale mądrość ziemska, zmysłowa i szatańska.
Gdzie bowiem zazdrość i żądza sporu, tam też bezład i wszelki występek.
Mądrość zaś /zstępująca/ z góry jest przede wszystkim czysta, dalej, skłonna do zgody, ustępliwa, posłuszna, pełna miłosierdzia i dobrych owoców, wolna od względów ludzkich i obłudy. Owoc zaś sprawiedliwości sieją w pokoju ci, którzy zaprowadzają pokój.
Ten wewnętrzny pokój i spokój ducha jest owocem sprawiedliwości i jak pisał św. Paweł do Filipian: napełnieni plonem sprawiedliwości, [nabytym] przez Jezusa Chrystusa ku chwale i czci Boga
i do Rzymian: Bo królestwo Boże to nie sprawa tego, co się je i pije, ale to sprawiedliwość, pokój i radość w Duchu Świętym.
A kto w taki sposób służy Chrystusowi, ten podoba się Bogu i ma uznanie u ludzi.
Starajmy się więc o to, co służy sprawie pokoju (to samo słowo, które znaczy też rozjemca) i wzajemnemu zbudowaniu,
gdyż oni będą nazwani dziećmi Boga, współdziedzicami z Abrahamem.
VIII.
Mt 5.10: Błogosławieni, którzy cierpią prześladowanie dla sprawiedliwości, albowiem do nich należy królestwo niebieskie.
Wszystkie myśli zawarte w 8 błogosławieństwach wydają się zbiegać w Liście do Rzymian 8.14-19:
Albowiem wszyscy ci, których prowadzi Duch Boży, są synami Bożymi.
Nie otrzymaliście przecież ducha niewoli, by się znowu pogrążyć w bojaźni, ale otrzymaliście ducha przybrania za synów, w którym możemy wołać: Abba, Ojcze!
Sam Duch wspiera swym świadectwem naszego ducha, że jesteśmy dziećmi Bożymi.
Jeżeli zaś jesteśmy dziećmi, to i dziedzicami: dziedzicami Boga, a współdziedzicami Chrystusa, skoro wspólnie z Nim cierpimy po to, by też wspólnie mieć udział w chwale.
Sądzę bowiem, że cierpień teraźniejszych nie można stawiać na równi z chwałą, która ma się w nas objawić.
Bo stworzenie z upragnieniem oczekuje objawienia się synów Bożych.
Św. Paweł napisał do Koryntian:
jak cierpień jesteście współuczestnikami, tak i naszej pociechy…(2 Kor 1.7)
Niewielkie bowiem utrapienia naszego obecnego czasu gotują bezmiar chwały przyszłego wieku (2 Kor 4.17)
Jeśli trwamy w cierpliwości –pisał św. Paweł do Tymoteusza – wespół z Nim też królować będziemy.
Cierpienie w imię sprawiedliwości, cierpienie w słusznej sprawie. I tak właśnie cierpiał sam Jezus, zamiast doznawać radości:
On to zamiast radości, którą Mu obiecywano, przecierpiał krzyż, nie bacząc na [jego] hańbę, i zasiadł po prawicy tronu Boga. (Hbr 12.2)
Błogosławieni, którzy cierpią prześladowanie dla sprawiedliwości, albowiem do nich należy królestwo niebieskie.
Mt 7.24-25: Każdego więc, kto tych słów moich słucha i wypełnia je, można porównać z człowiekiem roztropnym, który dom swój zbudował na skale.
Spadł deszcz, wezbrały potoki, zerwały się wichry i uderzyły w ten dom. On jednak nie runął, bo na skale był utwierdzony.