Nasze Biblijne czytania na luty zawierają jeden z najważniejszych rozdziałów Pisma. Ewangelia Marka – bo o niej mowa – w rozdziale 15 opisuje ukrzyżowanie Chrystusa, ów kluczowy moment w dziejach ludzkości. Przyjrzymy się zatem krótko temu fragmentowi i postaciom, które się w nim pojawiają, zwracając uwagę szczególnie na te, które nie występują w innych ewangeliach.
Piłat
Poncjusz Piłat, ówczesny rzymski prefekt, jest prawdopodobnie kluczową świecką postacią posiadającą władzę, by uwolnić Jezusa lub go ukrzyżować. I to od jego kaprysu zależało czy spisek Sanhedrynu powiedzie się czy też upadnie, bo taką władzę dawała mu jego pozycja. Dlatego warto się zastanowić, jakim człowiekiem był Piłat i zrozumieć, jak został użyty przez Boga w wypełnianiu Jego planu.
Według współczesnych relacji wydaje się, że Piłat był mieszanką słabości i agresji opartą na silnym instynkcie samozachowawczym. Jego próby w dyplomacji okazały się nieudane. A jego rządy nad regionem obejmującym ziemię Izraela odznaczały się buntami, co izolowało go spośród lokalnej ludności. To właśnie te okoliczności w połączeniu z pewnymi wydarzeniami w poprzedzających pięciu latach sprawiły, że Piłat stal się podatny na naciski i presję zewnętrzną. Kapłani i uczeni w Piśmie, którzy przeciwstawiali się Jezusowi, byli ekspertami w stosowaniu takiej presji wobec ludzi podobnych Piłatowi.
Dwa wydarzenia były szczególnie ważne i wpłynęły na to, że Piłat poddał się żydowskim naciskom. Na początku rządów wniósł sztandary z wizerunkiem cesarza do twierdzy Antonii, wywołując tym wielkie publiczne oburzenie. Żydzi naciskali, aby te symbole zostały usunięte i z sukcesem oparli się wysiłkom Piłata, aby stłumić protesty siłą. Istnieje relacja na temat tego, że tłum protestujących wolał zginąć z rąk rzymskich żołnierzy niż się poddać.
Gdy jego żołnierze przybyli do Jerozolimy, nakazał im przynieść proporce będące symbolem Cezara. Proporce zostały przyniesione pod osłoną nocy, lecz ich obecność została niebawem odkryta. Wielu Żydów przybyło do Cezarei namówić Prokuratora do zniesienia tych symboli. Przez pięć dni Piłat nie chciał ich wysłuchać, lecz już szóstego zasiadł w fotelu sędziego. Gdy Żydzi zebrali się, kazał otoczyć ich kordonem żołnierzy i zagroził śmiercią jeśli nie przestaną go dręczyć swoimi postulatami. Ci rzucili się na ziemię i odsłonili swoje karki mówiąc, że wolą zginąć niż dopuścić do pogwałcenia swoich praw. Piłat, nie chcąc zabijać tak wielu, ustąpił i zdjął proporce
Incydent ten potwierdza braki w dyplomacji i ukazuje słabość Piłata i w obliczu protestu zdeterminowanych Żydów.
Innym razem użył świętego skarbu świątynnego, zwanego Korbanem, aby doprowadzić wodę do Jerozolimy przez akwedukt. Oburzony tłum złorzeczył Piłatowi; lecz ten posłał żołnierzy przebranych za cywilów w motłoch. Na dany sygnał, bunt żydowski został stłumiony kijami
W rzeczywistości Piłat nie miał pełnej kontroli nawet nad swoimi żołnierzami, którzy dokonali rzezi tłumu w stopniu o wiele większym niż sam zamierzył. Być może to właśnie do tego wydarzenia odnosili się przesłuchujący Jezusa w Luk. 13.1. W podobnych przypadkach Piłat nie tylko zniechęcał do siebie Żydów, ale także okazywał swoją ogromną słabość w obliczu silnej opozycji.
Jasne jest więc, że Piłat był łatwo manipulowany przez kapłanów i uczonych w piśmie. Widać to wówczas, gdy próbowali ukryć zmartwychwstanie mówiąc, że to uczniowie wykradli ciało Jezusa, gdy żołnierze spali.
„Ci zaś zebrali się wraz ze starszymi i po naradzie dali sporo pieniędzy żołnierzom, : mówiąc: Powiedzcie, że uczniowie jego w nocy przyszli i ukradli go, gdy spaliśmy. A jeśliby o tym usłyszał namiestnik, my go przekonamy i wam bezpieczeństwo zapewnimy”. [Biblia Warszawska, Mt 28;12-14]
Strażnicy musieli być niezmiernie pewni wpływu Żydów na Piłata i trzymania go pod kontrolą, skoro ryzykowali potwierdzanie wersji wydarzeń, która tak naprawdę powinna doprowadzić do ich egzekucji (nie wypełnili przecież swoich obowiązków).
Gdy weźmiemy to pod uwagę, wydaje się możliwe, że Piłat został „urobiony”, przygotowany przez starszyznę kapłańską w noc poprzedzającą proces Jezusa. Oto dwa dowody, które mogłyby potwierdzać to założenie. Po pierwsze, żona Piłata wiedziała o procesie zanim się on odbył, przekazując Piłatowi wiadomość o swoim śnie. Po drugie, Piłat był gotowy na spotkanie z Jezusem bardzo wcześnie rano. Czytamy o tym w Marka 15.1:
„ I zaraz wczesnym rankiem arcykapłani wraz ze starszymi oraz uczonymi w Piśmie i cała Rada Najwyższa odbyli naradę, po czym związali Jezusa, odprowadzili go i wydali Piłatowi”. [Biblia Warszawska, Mk 15]
Innym narzędziem, które mogło być zastosowane była łapówka. Ta sugestia opiera się na jednej z interpretacji fragmentu z Micheasza 7.3:
„Do złego mają zgrabne dłonie: Urzędnik żąda daru, a sędzia jest przekupny; dostojnik rozstrzyga dowolnie – prawo zaś naginają”. [Biblia Warszawska, Mi 7]
W tym fragmencie „urzędnik – książę” odnosi się do Heroda, który prosił o znak, o tym szerzej powiemy później. „sędzia” to Piłat, który jak mogłoby wynikać z tego proroctwa prosi o dar czy łapówkę; a dostojnik to Kajfasz, którego grzesznym/niecnym pragnieniem (evil desire) była śmierć Jezusa.
Mimo że Piłat był pod wpływem Żydów, to był jednocześnie gotowy, aby uwolnić Jezus. Moment krytyczny następuje w Marka 15:3-5: wiemy, że Jezus z łatwością mógł obalić ich skarżenia i zostać uwolniony, jednak zdecydował, że nic nie odpowie. Piłat próbował jeszcze trzykrotnie uwolnić Jezusa, jak to czytam dalej w tym samym rozdziale (w. 9,12,14), ale ostatecznie poddaje się presji, tak jak miało to miejsce w przeszłości:
„Wtedy Piłat, chcąc zadowolić lud, wypuścił im Barabasza, a Jezusa kazał ubiczować i wydał na ukrzyżowanie. [Biblia Warszawska, Mk 15;15].
Herod i inni
Było wiele grup osób, które na swój sposób przyczyniły się do cierpienia Chrystusa. Wszyscy oni obrazują ciemne strony ludzkiej natury.
Żydowscy przywódcy (Sanhedryn, kapłani i starsi)
demonstrują złość i zazdrość. Nawet Piłat wiedział, że wydali Jezusa z zawiści (w. 10)
Herod uosabia pogardę i kpinę. W ewangelii Łukasza czytamy o tym , jak Herod całkowicie odrzucił Jezusa i odesłał go do Piłata, ponieważ Jezus nie dokonał przed nim żadnego cudu i cały czas milczał.
Żołnierze obecni przy sądzie i ukrzyżowaniu Jezusa uosabiają brutalność i ludzką skłonność do ranienia innych.
Piłat , jak to już widzieliśmy, reprezentuje słabość i egoizm, stawianie korzyści politycznej ponad odwagę moralna, prawdę i sumienie.
Tłum
Reprezentuje niestałość i chwiejność, zmienność. Wydarzenia poprzedzające ukrzyżowanie, gdy tłum wołał o uwolnienie Barabasza, miały miejsce zaledwie kilka dni po triumfalnym wjeździe Jezusa do Jerozolimy, gdy ten sam tłum wołał Hosanna.
Uczniowie
Okazali strach i brak wiary, chociaż musimy pamiętać, jak trudny to był czas dla naśladowców Jezusa.
W rzeczywistość większość tych, którzy byli świadkami owych wydarzeń, milczała. Obok tych, którzy byli aktywnie zaangażowani , by doprowadzić do ukrzyżowania Jezusa, istniała duża grupa takich, którzy obojętnie przyzwolili, aby się ono dokonało. Setki, jeśli nie tysiące wierzących mogłoby przecież przeciwstawić się mocy Rzymu na tyle długo i skutecznie, by wybawić Jezusa z tej sytuacji.
Szymon z Cyreny
Jest jeszcze kilka postaci, które warte są naszej uwagi.
Szymon Cyrenejczyk, bogobojny Żyd (żyjący z dala od ziemi ojców), przybył do Jerozolimy na święto. Jest bardzo prawdopodobne, że został on uczniem Jezusa, ponieważ znamy imiona jego synów, Aleksander i Rufus (Mar. 15.21). Fakt ten nie miałby żadnego znaczenia, gdyby Szymon nie był znany pierwszemu kościołowi. Dz. Ap. 13.1 wspominają Symeona zwanego Niger (Czarny), co było prawdopodobnie nawiązaniem do śniadej karnacji rodowitego cyrenejczyka, który mógł być właśnie Szymon. W liście do Rzymian 16 jest mowa o Rufusie, wybranym w Panu, dość prawdopodobne, że chodzi o syna Szymona.
Jeśli rzeczywiście ten Szymon z Cyreny nawrócił się z litery Prawa, tego Prawa, które zostało wypełnione przez Chrystusa w ów pamiętny dzień, to jakże właściwym wydaje się, że to właśnie on powinien był być tym, który w sposób literalny, dosłowny wziął krzyż Chrystusa i szedł za nim, naśladował go. Faktycznie słowo użyte przez Marka sugeruje nawet coś więcej: Szymon nie tylko niósł krzyż za Jezusa, ale on szedł z Jezusem pomagając mu nieść ten okropny ciężar tak jak Jezus niósł ten okropny ciężar grzechu całego świata.
Płaczące kobiety
Jezus daje nam się pełniej poznać, gdy widzimy jego postawę wobec płaczących nad nim kobiet, które znajdowały się w tłumie:
„A szła za nim liczna rzesza ludu i niewiast, które biadały i płakały nad nim. Jezus zaś, zwróciwszy się do nich, rzekł: Córki jerozolimskie, nie płaczcie nade mną; lecz płaczcie nad sobą i nad dziećmi swoimi”. [Biblia Warszawska, Łk. 23;27-28]
Wydaje się, że nie były one wyznawczyniami Jezusa, ale grupą żydowskich kobiet, które charytatywnie usługiwały ofiarom krzyżowania. To prawdopodobnie te kobiety proponowały Jezusowi win z mirra do picia, by złagodzić ból, jak czytamy w Marka 15.23. To te kobiety i ich dzieci miały cierpieć tak strasznie w oblężeniu Jerozolimy w roku 70. Jezus, sam znajdując się w strasznym momencie swojego cierpienia, potrafił współczuć przyszłej niedoli swojego ludu.
Józef z Arymatei
Na końcu rozdz. 15 widzimy, jak Józef z Arymatei zmienia się z potajemnego skrytego ucznia Jezusa w człowieka otwarcie uznającego Jezusa za Mesjasza.
„… przyszedł Józef z Arymatei, znakomity członek Rady, który też oczekiwał Królestwa Bożego; on śmiało wszedł do Piłata i prosił o ciało Jezusa”. [Biblia Warszawska, Mk 15;43]
Jego działania dadzą się wytłumaczyć jedynie tym , że Józef został całkowicie przekonany do tego, iż Jezus jest Mesjaszem. Powody, do pozostawania w ukryciu, niewyznawania swojej wiary otwarcie stały się jeszcze mocniejsze teraz, gdy Jezus umarł. Tak więc Józef musiał uwierzyć, że Jezus powstanie z martwych i to skłoniło go do otwartej deklaracji wiary.
Co doprowadziło do takiej przemiany serca? Istnieje dowód, że jako prominentny członek rady, Józef był obecny przy sądzie Jezusa. To on mógł być powodem, dla którego świadectwo fałszywych świadków ciągle były nieskuteczne. Ich zmyślone zeznania nie ostały się przed doświadczonym znawcą prawa. Głęboka znajomość Pism na pewno pozwoliła Józefowi zobaczyć, jak na jego oczach wypełniają się proroctwa.
Być może właśnie dlatego Jezus cytuje Psalm 22, tak aby ci, Którzy na niego patrzyli mogli skierować swoje myśli we właściwa stronę i być świadkami proroctw wypełniających się w śmierci Jezusa. Niektóre z tych wypełniających się proroctw są zawarte właśnie w tym 15 rozdz. Marka, np. przechodnie drwiący z Jezusa. Te wydarzenia ostatecznie przekonały Józefa , że warto poświęcić wszystko, co ma – swoją pozycje, władzę i siłę w żydowskiej społeczności, aby iść za Jezusem i publicznie wyznać swoją wiarę.
Podsumowanie
Postacie, które znajdowały się w otoczeniu Jezusa w czasie związanym z jego ukrzyżowaniem dają nam ciekawy wgląd w ten najistotniejszy moment w historii ludzkości. W tych wszystkich przykładach widzimy, jak działał Bóg kierując wydarzeniami tak, by doprowadziły do wypełnienia Jego planu przez wykorzystane różnych ludzi i instytucji. Daje nam to wielką wiarę w to, że Bóg doprowadzi do wypełnienia swoich obietnic, które dał wierzącym. Teraz odpowiedzialność spoczywa na nas, abyśmy poszli za wezwaniem Bożym naśladując doskonały przykład Jezusa Chrystusa.